Sağlıklı bir ömrün yanı sıra günlük fonksiyonlarımızı yerine getirebilmemiz için kaliteli ve kâfi müddet uyumamız, nefes almak üzere vazgeçilmez bir gereksinim. Uyku bedensel dinlenmeyi, en değerlisi zihinsel işlevlerin yenilenmesini sağlıyor.Dolayısıyla uykusuz kaldığımızda değerli sıhhat sorunlarının yanı sıra unutkanlıktan dikkat eksikliğine, yorgunluktan algıda sorun yaşamaya, hudutlu ve depresif hissetmekten bedenin zorluklar karşısında tepki müddetinin yavaşlamasına kadar, günlük işlerimizi olumsuz etkileyen pek çok sorun gelişebiliyor!Kaliforniya Üniversitesi’nde yapılan ve Plos Biolog isimli mecmuada Ağustos 2022’de yayımlanan bir araştırma, uykusuzluğun yol açtığı bir diğer sorunu daha ortaya koydu; daha az yardımsever olmak! Pekala beşerler geceleri uykusuz kaldıklarında neden daha az yardımsever oluyorlar? Acıbadem Bakırköy Hastanesi Beyin ve Hudut Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Gökhan Akdemir, “İnsanlar güzel beslenmiş, inançlı bir yerde uyumuş ve dinlenmişler ise günlük hayatta ortaya çıkan zorluklar karşısında kendilerini güçlü hisseder ve üstesinden geleceklerini düşünürler.Gece uygun uyuyamamışlar ise dinlenememişlerdir. Dertleri yüksektir, kendileri ile ailelerini muhafazada zorlanacaklarını düşünürler ve gerilime girerler” diyor. Prof. Dr. Gökhan Akdemir, bu gerilimin bedende kıymetli değişikliklere neden olduğuna dikkat çekerek, “Örneğin, gerilim hormonu olarak bilinen kortizol hormonu, hipotolamus, hipofiz ile böbrek üstü bezlerinin ortak katkısıyla salgılanıyor.Stres altında kaldığımızda bu hormon daha çok artıyor. Artan kortizol hormonu sempatik sistemini baskın hale getiriyor. Sempatik sistem, tehlikede iken yahut yetersiz kaldığımız anlarda, şayet uykusuz isek düşünmemiz, karar vermemiz ve omurdaki zorlukların üstesinden gelebilmemiz için kendimizi daha çok muhafazaya alacak halindeki davranışlara yol açıyor. Münasebetiyle beşerler kendilerini müdafaa altına almak için bencilleşiyor ve yardım etmekten kaçınıyorlar” bilgisini veriyor. Ülkemizde her 4 bireyden biri uykusuz! Uykusuzluk meselesinin görülme oranı; yaşa, eğitim seviyesine ve ekonomik gelirlere nazaran değişiklik gösteriyor. Dünyada her 10 bireyden 2’si geceleri uykusuzluk sorunu yaşarken, yeniden her 10 bireyden 5’i de ayda en az 1-2 defa uykusuzluk çekiyor. Genel olarak uykusuzluk oranı yüzde 30 civarında iken ülkemizde bu sayı yüzde 38’e yükseliyor. Bir öteki deyişle, ülkemizde her 10 bireyden 4’ü uykusuzluk sorunuyla çaba ediyor. Uykusuzluk beyni tehdit ediyorErişkin bir kişinin günde ortalama 7-8 saat uyuduğunu düşünürsek, ömrümüzün üçte biri uykuda geçiyor demektir. Hayatımızın değerli bir kısmını kapsayan uyku, beyin sıhhatimiz üzerinde kilit bir role sahip. Bedenimizin öbür bölgelerindeki hücrelerde olduğu üzere beynimizdeki nöronlar da glia olarak isimlendirilen hücreler tarafından destekleniyor. Gündüz saatlerinde çalışırken beynimizdeki sonların çalışması sırasında beta albümin ve tau üzere birçok atık unsurlar ortaya çıkıyor. Bu atıklar uyku sırasında glia hücreleri tarafından beyinden temizlenerek uzaklaştırılıyor, böylece âlâ bir uykudan sonra uyandığımızda beynimiz yeni bir güne temizlenmiş olarak hazır oluyor. Uykusuz kaldığımızda ise glia hücreleri misyonlarını yerine getiremedikleri için beynimizdeki atık unsurlar beynimizden uzaklaştırılamıyor. Bunun sonucunda da hudut hücrelerimizin çalışmasında yavaşlaması, unutkanlık, karar vermede zorluklar gelişiyor. Uykusuzluk yardımseverliği önlüyorKalifornia Üniversitesi’nde gerçekleştirilen çalışma 3 tip uykusuzluk kümesi üzerinde yapılmış. Prof. Dr. Gökhan Akdemir, uykusuzluğun yardımseverlik üzerine nasıl tesir ettiğini gösteren çalışmayı şöyle özetliyor: Bir gün az uyuyanlar: İlk çalışma, 24 saat içinde 7 saatten az uyuyan 18-26 yaş kümesindeki 24 genç üzerinde yapılmış. Araştırmada gençlerin ‘yardımda bulunma’ davranışlarıyla ilgili anket gerçekleştirilmiş. Ayrıyeten işlevsel magnetik rezonans (MR) görüntüleme ile toplumsallaşma ve yardım etme davranışlarında misyon alan beynin orta prefrontal korteks (alın kısmı) ve üst temporal sulkus (şakak kısmı) üzere kimi bölgelerinde beyin aktiviteleri ölçülmüş. Yapılan işlevsel MR çalışmalarında; uykusuz kalındığında beynin ‘sosyalleşme ve yardım etme’ davranış bölgelerinin aktivitelerinde yüzde 78 üzere yüksek bir oranda azalma görülmüş. Bilim insanları ‘yardım etmeyi’ de yakınlarına ve yabancılara yardım olarak iki kümeye ayırmış. Araştırmada; yabancılara daha az yardım ettikleri belirlenmiş. Bunun nedeni olarak, insanların uykusuz kaldıklarında evvel kendilerini ve yakınlarını müdafaaya yönelik davranmaları gösterilmiş. Dört gün az uyuyanlar: 171 kişi üzerinde gerçekleştirilen ikinci çalışmada; 4 gün az uyuyan şahısların ‘yardım etme’ davranışlarına yeniden anket yapılarak bakılmış. Bu kümede da yardımseverlik konusunda bariz azalma olduğu tespit edilmiş. Saat uygulamasına nazaran az uyuyanlar: Üçüncü kümede ise ‘yaz saati uygulaması’ dikkate alınmış. Mart ayında yapılan değişikliklerde beşerler bir saat daha az uyurlarken, Kasım ayında ise bir saat fazla uyuyorlar. 2002-2016 yılları ortasında 3 milyondan fazla hayırseverin bağışları tahlil edilmiş. Mart ve Kasım aylarındaki bir saatlik değişimin bağışlar üzerine tesirine bakılmış. Yapılan çalışma sonucunda; kümelerin az uyuduklarında daha az, çok uyuduklarında ise daha çok bağış yaptıkları tespit edilmiş. Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
