Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi (HEDEP) Parti Meclisi (PM), birinci toplantısını Halkların Demokratik Partisi (HDP) Genel Merkez binasında gerçekleştirdi. Toplantı öncesi konuşan HEDEP Eş Genel Lideri Tuncer Bakırhan, daha evvel parti kademelerinde vazife almış tüm yöneticilere teşekkür etti.

‘ROJAVA’YA SESSİZ KALAN KAMUOYU İSRAİL-FİLİSTİN SAVAŞINI LOCALARINDAN İZLİYOR’

MA’da yer alan habere nazaran, Ortadoğu’da yaşanan çatışma ve savaşlara değinen Bakırhan, “Gözümüzün önünde bir savaş, bir vahşet yaşanıyor. Maalesef dünyada dini ve ulusal meseleler bir türlü çözülemedi, bunun temel sebebi de öteden beridir partimizin de ortaya koyduğu üzere katı merkezci ulus devlet anlayışıdır. Ulus devletler maalesef kendi içerisindeki farklılıklara tek tip gömlek giydirmeye çalışıyorlar. Bugün İsrail Filistin’de, Rojava’da ve Karabağ’da yaşanıldığı üzere birçok insanlık dramları yaşanıyor. Ulus devletçi, tekçi idareler maalesef farklılıkları baskıyla, zulümle, savaşta yok etmeye çalışıyor. 6 Ekim’de başlayan ve gitgide toplum kırımına dönüşen İsrail-Filistin savaşı da bunun en âlâ göstergesidir. Burada memleketler arası hukuk hiçe sayılıyor, insanlık pahaları yok sayılıyor.

Maalesef Rojava’da olduğu üzere 70 milyonluk Kürdün yıllardır sürdürdüğü çabaya sessiz kalan milletlerarası kamuoyu, İsrail-Filistin ortasındaki savaşta da localarında izleyici pozisyonda bulunmaktadır. Bunu eleştiriyoruz. Filistin’e her gün vefat yaşanırken siyasi iktidar içeride yansıları sakinleştirmek gayesiyle göstermelik işler dışında bugüne kadar somut net bir adım atmış değildir. AKP iktidarı 3 günlük ulusal yas ilan etti. Türkiye’den ilan edilen yasın Filistin’deki acılara ne kadar merhem olduğunu daima birlikte gördük. Siyasi iktidara soruyoruz; 3 günlük ilan edilen yas, Filistinlilerin ölmesini engelledi mi, Filistin’de kaç çocuğun yarasına pansuman oldu?

‘DÜNYA HALKLARI KENDİ İKTİDARLARINI SORLAMALIDIR’

Türkiye’de demokratik toplum ve muhalefetin sesini daha gür çıkması gerektiğini düşünüyoruz. Orada yalnızca İsrail-Filistin savaşı yok, bir kırım var, insanlığa karşı işlenen bir kabahat var. Biz Türkiyeli, Kürdistanlı devrimcilerin tek vazifesi bu acıyı dindirmek olmalıdır. Tüm dünya halkları, milletlerarası güçlerin göstermelik teşebbüslerine son vermek ve Filistin’deki kırıma dur demek için öncelikle kendi iktidarlarını zorlayacak itirazlarını yükseltmelidirler. Bu hususta önümüzdeki günlerde biz de hem mevcut hükümetinin ortaya koymuş olduğu bu hale hem de bu savaşın bir an evvel durması için daha faal bir biçimde rol oynayacağız.

‘KARABAĞ’DAN ROJAVA’YA, FİLİSTİN’E BİREBİR SİLAHLAR PATLIYOR’

Filistin’e yapılan hücumlara karşı her itirazın yanına bence Rojava’yı da eklemek gerekiyor. Bu tıpkı vakitte insani ve tarihi bir sorumluluktur. Rojava’da da çocuklar katlediliyor. Rojava’da insanların hayat alanlarına saldırılıyor, beşerler ibadetini yapamıyor, güç ve besin üretim tesislerine bombalar yağıyor. Demokrasi diyen herkesin Filistin’in yanına Rojava’yı ortaya koyması gerektiğini de burada belirtmek istiyorum.

Karabağ’dan Rojava ve Filistin’e tıpkı silahlar patlıyorsa o vakit yalnızca Filistin’deki vahşete karşı durmak tek başına kâfi değildir. Faiz lobileri ile savaş baronlarına ayrılan bu kaynaklar nereden geliyor? Tek bir örnekle söyleyeyim; 2024 bütçesinin en büyük gelir kaynağını sorarsanız KDV’ymiş. İçtiğimiz sudan aldığımız ekmeğe kadar devlet, KDV oranını arttırarak bizden aldığı bu paralarla bu savaşı yürütecek. Sarayın, merminin ve zenginin maliyeti çiftçiden, işçiden, esnaftan ve köylüden çıkartılmak isteniyor. Biz bu kan kokusuyla beslenen kara tertibe itiraz ediyor ve daha güçlü itiraz edeceğiz. Bizim açlığımızla doymalarına, canımızla ve kanımızla iktidarda kalmalarına müsaade vermeyeceğiz.

‘MÜCADELE İTTİFAKI ÖRMEK SORUMLULUĞUMUZ’

Yarından itibaren çantamızı alarak vilayet il, ilçe ilçe, mahalle mahalle gezmeye devam edeceğiz. Güçlü vilayet ve ilçe örgütleri kuracağız tekrar örgütleneceğiz. Gitmeyeceğimiz tek bir mahalle, tek bir mesken kalmayacak. Örgütlü özgürlüğe koşmak için var gücümüzle çalışacağız. Yeniden yerelden genele kadar güçlü bir toplumsal demokratik çaba ve ittifakı örmek üzere bir sorumluluğumuz olduğunu hatırlatmak istiyorum.

‘YOL HARİTAMIZI PAYLAŞACAĞIZ’

Önümüzdeki gündemlerden biri de mahallî seçimlerdir. Parti olarak lokal seçim çalışmalarına tekrar yapılanma süreciyle başladık. Bu bahiste bir çalışmamız var. Heyetlerimizi oluştuktan sonra lokal idarelere ait yol haritamızı kamuoyuyla paylaşacağız. Bir kaç şeyi öncesinde belirtmekte fayda var. Lokal seçimler her zamandakinden daha fazla mana tabir ediyor. Kürdistan’da yalnızca kayyım atanan belediyeler değil, makus idareden ötürü birçok belediyeyi alacağımızı belirtmek istiyorum. Bugüne kadar aldığımız belediyelerin yanına Karlıova, Muş, Karaçoban başta olmak üzere birçok yeni belediyeyi katacağımıza, bu belediyeleri halkın konutu haline getireceğiz.

’14 MAYIS SEÇİMLERİNİN ÖZELEŞTİRİSİNİ VERDİK’

Başarımızı Türkiye’nin batı bölgelerine de yayacağız. Halkımızın olduğu her yerde temsil edilmesi ve idarelerde var güçleriyle yer almasını sağlayacak bir siyaset yürüteceğiz. 14 Mayıs seçimlerinin özeleştirisini vererek bugünlere geldik. Bu kongre de 14 Mayıs’ta halkımıza verdiğimizi özeleştirinin bir sonucuydu. Mart seçimlerinde de elde edeceğimiz muvaffakiyetle özeleştirimizi seçim pratiğimizle vererek halkımıza verdiğimiz kelamı kesinlikle başaracağımıza inanıyorum.” (HABER MERKEZİ)

Çocukken, savaşın yalnızca kitaplarda ve sinemalarda olduğunu düşünürdüm. Hiçbir devlet yöneticisinin savaş çıkaracak kadar makus olamayacağını, sıkıntıları aklı selim, mantık çerçevesinde çözeceklerini sanırdım. Bana nazaran ülkeyi yöneten kocaman akıllı bireylerin insan vefatına müsaade vermesi, imkânsızdı. Vakit ilerledikçe ve kapitalizmi tanıdıkça, durumun tam karşıtı olduğunu anladım. Canlı televizyon yayınında, insanların üzerine bombalar atıldığını gördüm. Üstelik öldürmenin o denli tek tek değil, bir atakta mümkün olan en fazla insanı kapsayacak yollarla gerçekleştirdiklerini gördüm.

Anladım ki her an dünyanın rastgele bir yerinde bir savaş çıkabilir ve toplu katliamlar yaşanabilirmiş. Gücü elinde tutan emperyalist ülke, gücü olmayana istediği üzere zorbalık uygulayabilirmiş. Bir ülke keyfi olarak güçsüz olanı amacı haline getirebilir, ya da kendi halinde yaşayan iki ülke çok kolay birbirine düşman edilip yıllarca savaştırılabilirmiş. Meğerse ülkelerin “savunma sanayisi” olarak isimlendirdiği bölümlerin ve bütçelerin asıl hedefi savunma değil saldırmak ve savaşmakmış. Dünyanın istikrarı güce ve zenginliğe nazaran şekilleniyor ve memleketler arası ilgileri bu türlü belirleniyormuş. Ayrıyeten öldürmek ve yok etmek için her türlü teknolojiyi kullanmak mubahmış.

Geçen sene, Rusya-Ukrayna savaşı hayatımızın merkezine oturdu. Şimdilerde, İsrail-Filistin gündemi domino ediyor. Gün geçmiyor ki, yüreğimiz ağzımızda bir kriz, bir kaos takip etmek zorunda kalmayalım. Ülkemiz, krizler ve kaoslar konusunda en önde koşanlardan. Biz esasen başka bir kategoriyiz. Dünyaya baktığımızda ise, güç ve iktidarını korumak isteyen emperyalistler, her şeyi kendilerine hak görüp ne isterlerse yapıyorlar. Sayelerinde bütün dünyada yaşayan suçsuz halklar elleri yüreklerinde olup bitenleri izliyorlar.

İsrail, yıllardır Filistinlilere karşı uyguladığı planını, artık kanlı taarruzlarla tamamlamaya çalışıyor. Amaç, küçücük kalan son Filistin topraklarını da ele geçirmek üzere görünüyor. BM’ye nazaran Gazze’ye fosfor bombası atıldığı tez edildi. Bu bir kitle imha silahı ve büyük yıkımlar yaratacak güce sahip. Beyaz Fosfor denilen kimyasal endüstride de kullanılır. Bu kimyasalın olduğu yerlerde özel tedbirler alınır, solunması halinde teneffüs yollarında tahrişe ve akciğer hasarına neden olur. Çok yanıcı ve toksik bir husustur. Havayla temas ettiğinde tutuşur ve yüksek dereceye kadar ısı üretir. Yüksek derece derken, metali ergitecek kadar yüksek sıcaklıklardan bahsediyorum. Yanmanın olduğu yerde her şeyi yakar ve yok eder. Savaşta kullanılma sebebi gayesi yakmak, aydınlatmak yahut duman oluşturmak içinmiş. Savaş kesimi, işine gelen teknolojiyi kendi çıkarları için kullanmayı çok güzel öğrenmiş

İş güvenliğinde Beyaz Fosfor ile çalışılan yerlerde son derece dikkat edilir. Bu tıp alanlarda harika güvenlik önlemleri uygulanır. Çalışanlar, özel esirgeyici giysiler, eldivenler, gözlük, maske ve teneffüs aygıtları kullanmak zorundadır. Beyaz Fosfor, özel olarak tasarlanmış inançlı depolama alanlarında saklanır ve bu depolama alanları itinayla korunur. Havadaki Beyaz Fosfor düzeyleri, bir metreküp başına 1 mikrogram (1 μg/m³) yahut daha yüksek olduğunda tehlike oluşturur. Bu kadar düşük bir ölçü bile insanların sıhhatine önemli ziyanlar verebilir. Argümana nazaran böylesi bir kimyasal Gazze’de insanların üzerine atıldı. Bu tıp kimyasallar yalnızca insanlara ziyan vermekle kalmaz, birebir vakitte bitkilere ve hayvanlara da ziyan verir

Gücü elinde tutanlar silah yapmak konusunda inanılmaz yaratıcılar. Güya bütün teknolojik bilgiler silah sanayine hizmet ediyor üzere geliyor beşere. Birçok teknolojiyi savaşta kullanılacak formüllere çevirmeyi başarmışlar. Hedef tek atılımda çok fazla ve kolay insan öldürmek. Bu mantıkla yaratılan silahlara kitle imha silahı deniyor. Memleketler arası kontratlarda bu kitle imha silahlarının kullanımı yasak. Bunu yapan ve kullanan devletler tek tek bunların kullanımının yasak olduğu mevzuatları imzalayıp kabul etmişler, lakin bu yasağı çiğnemekten hiç imtina etmiyorlar. Zira bu emperyalist güç seviciler için ilkesel ve ahlaki kıymetler diye bir şey yok. Canlarının istediğine ya kılıf uyduruyorlar yahut hiç umursamadan kuralları çiğniyorlar, güya kendileri imza atmamış üzere davranıyorlar.

HİTLER VAKTİNDE ZYKLON B KULLANILDI

Hitler vaktinde bütün bilgi birikimi ve kaynaklarının birçoklarını savaşa harcamış. Elinde hem maddi gücü hem de insan öldürmek için gerekli teknolojisi varmış. Esasen o maddi ve teknolojik gücü olmasa bu kadar katliam yapamazdı. Mesela insanları odalara koyup Zyklon B gazını vererek öldürmüşler. Zyklon B, böcek öldürmek için yapılmış, fakat 1. Dünya Savaşı’nda da insan öldürmek için kullanıldığı söyleniyor. Bu toplu katliamlardan sonra dünya Hitler’in soykırım yaptığını kabul etmiş ve kınamış. Fakat bunu kınayanlar ve kabul edenler artık diğerlerine tıpkı soykırımları yapıyorlar.

İnsanlık tarihi boyunca savaşırken, daima olarak teknolojiyi kullanmıştır. Top ve tüfek icat edilmeden evvel, metal gereçleri ısıtıp günlerce ellerinde döverek kılıç yaparlarmış. Tarihteki öykülere bakıldığında, o kılıcı yapmak için harcadığı vakti öteki hiçbir alet edevat için harcamadığı aşikâr. Bir sürü efsaneleşmiş kılıçlar ve kıssaları var. Fonksiyonuna bakıldığında ise insan öldürüyor.

Sonrasında ateşli silahların icadı, insanlık ismine kanlı bir dönüm noktası oldu. Bu icat, savaşın tabiatını değiştirdi ve dünyayı daha şiddetli bir yer haline getirdi. Ateşli silahlar en yaygın 16. yüzyılda kullanılmaya başlandı. Bu silahlar sayesinde savaşlar daha kanlı ve daha ölümcül hale geldi. Birtakım tarihçilere nazaran, 16. yüzyılda bir milyondan fazla insan ateşli silahlarla öldürüldü. Bu ateşli silahlarla birlikte her şey makus bir noktaya evrildi. Köroğlu da vaktinde “Delikli boru icat oldu, mertlik bozuldu” demiş ya. Savaşarak birbirini öldüren insanlık, bu süreçten sonra silahla kolay ve toplu vefatlar yaratmaya başlamış ve silah endüstrinde daima yeni teknolojiler üretilmiş.

HER İCAT, SAVAŞ TEKNOLOJİSİ İÇİN BİR FIRSATA DÖNÜŞTÜRÜLMÜŞ

Her icat, savaş teknolojisi için bir fırsata dönüştürülmüştür. Albert Einstein, atomun parçalanabileceği fikrini ortaya atmış ve bu deneyin uranyum ile yapılabileceğini öngörmüştür. 1939 yılında, Einstein, Amerika Birleşik Devletleri Lideri Franklin D. Roosevelt’e bir mektup yazarak, Nazi Almanya’sının atom bombası geliştirmeye çalıştığını ve Amerika Birleşik Devletleri’nin de bu silahı geliştirmesi gerektiğini belirtmiştir. Einstein, o vakitler muhtemelen önerdiği şeyin büyüklüğünden habersizdi. 1945’te, Amerika Birleşik Devletleri’nin Japonya’ya atom bombası atması üzerine, Einstein bu olayı “büyük bir trajedi” olarak tanımlamış.

Atom bombasının atıldığı bölgede, patlamanın yarattığı şok dalgası ve radyasyon nedeniyle çok sayıda insan ölmüş. Binalar, köprüler, yollar ve öbür altyapılar tahrip olmuş. Bölgede, yıllarca radyasyon kirliliği yaşanmış. Bu kirlilik, insanlarda ve hayvanlarda kanser ve öbür sıhhat sıkıntılarına neden olmuş. Direkt ve dolaylı olarak ölen insan sayısı kesin olarak bilinmemekle birlikte, yaklaşık 200.000 kişi olduğu söylenmiş. Patlamanın direkt tesiriyle yaklaşık 80.000 ağaç yok olmuş. Nagazaki’de ise, patlamanın direkt tesiriyle yaklaşık 40.000 ağaç yok olmuş. Atom bombasının patlamasından sonra, Hiroşima ve Nagazaki’de bitki ve hayvanlarda büyüme ve gelişmede meseleler görülmeye başlanmış.

Atom parçalandığında çok büyük bir güç açığa çıkar. Bu, insanlık için büyük bir buluştur. Dünya bu buluşu bugün için güç üretimi ve sıhhat kesiminde kullanıyor. Lakin, atomu parçalama esnasında çok büyük radyasyon açığa çıktığından, nükleer güç santrallerine güzel bakılmıyor. Zira mümkün bir tehlikede radyasyon sızıntısı olabilir. Bu, Çernobil felaketine bir örnektir. İnsanlık, güç için kullanmadığı atom parçalama işini bomba olarak kullanmış. Paralel bir anlayışla, günümüzde nükleer başlık taşıyan füzeler de mevcuttur.

HALEPÇE’YE HARDAL GAZI ATILMIŞ

Birinci Dünya Savaşı’nda Alman ordusu, Belçika’nın Ypres kentine tonlarca hardal gazı kullanmış. Bu, yaklaşık 5.000 kişinin ölmesine yahut yaralanmasına neden olmuş. Hardal gazı, I. Dünya Savaşı’nda en yaygın kullanılan kimyasal silahlardan biriymiş. Halepçe Katliamını bilirsiniz, Saddam Hüseyin de kente hardal gazı atmıştı. Bu katliam, insanlığın tarihindeki en büyük kimyasal silah saldırısı olarak kabul edilir. Hardal gazı, ciltte, teneffüs yollarında ve gözlerde yanıklara neden olan kimyasal bir silahtır. Bu yanıklar ekseriyetle ağrılı ve kalıcıdır. Hardal gazı ayrıyeten teneffüs yollarında ve gözlerde iltihaplanmaya neden olur. Bu iltihaplanma vefata yol açar. Hardal gazı, endüstride böcek öldürmek için kullanılır. Endüstride kullanımında iş güvenliği için aşağıdaki önlemler alınır: Hardal gazına maruz kalan bireyler, acil tıbbi yardım almalıdır. Havadaki oranı 1 metreküpte 5 * 10^-12 gram kadar olduğunda bile tehlikelidir. Yani eser ölçüde olması bile tehlikelidir. Özel depolarda saklanır. Uygun teneffüs hami, beden gözetici giysiler ve cilt ve göz koruyucuları kullanılır.

Diğer kitle imha silahları şunlardır: Hudut gazları, hudut sistemini felç ederek vefata neden olurlar. Kan zehirleyiciler, kan hücrelerini ve dokuları tahrip ederek mevte neden olurlar. Biyolojik silahlar, zehirli bitki, hayvan ve mikroorganizmaları içeren silahlardır. Bu silahların kullanımı yasaktır. İnsan bunları düşündüğünde kanı donuyor. Bu zehirler, temiz sivillerin üzerinde de kullanılıyor. Savaşın her türlüsüne karşıyım. Askerlerin üzerine de atılsalar kabul edilebilir bir yanı yok.

İnsanlık tarihi boyunca hiç boş durmamış. Ateşli silahlardan sonra roketler üretmeye başlamış ve bomba atabilmek için süratli uçan, radara yakalanmayan uçaklar icat etmiş. Sonrasında füze icat etmişler. Bir yerden fırlatılıp hop, istenilen noktaya gidiyorlar. Başlarda füzeyi yapıp ateşlediklerinde istedikleri noktaya ulaştıramıyorlarken, şimdilerde yaptıkları füzeleri istedikleri yere ulaştırabiliyor. Bu silahlar yalnızca insanlara ziyan vermekle kalmayıp bütün canlılar için tehlikeli. Patlayan silahlar büyük bir şok dalgası ve ısı oluşturuyor. Bu nedenle, bitki ve hayvanlara da ziyan veriyor. Ayrıyeten patlayınca yüksek dozda radyasyon yayıyor.

DÜNYADA 8-10 ÜLKEDE NÜKLEER BAŞLIK TAŞIYAN FÜZE BULUNUYOR

Normal şartlarda, Japonya’ya atılan atom bombalarından sonra nükleer başlık taşıyan füzelerin üretimi yasaklandı. Lakin, dünya devi ülkeler bir mazeret bulup bu füzeleri üretmeye devam etti. Dünyada 8-10 ülkede nükleer başlık taşıyan füze bulunuyor. Kimilerinin patladı an vereceği ziyan 1 milyon ton TNT patlayıcının patlamasıyla birebir tesire sahiptir. Bu, kent büyüklüğünde bir alanı yok etmeye yetecek kadar büyük bir güçtür. Patlamanın tesiriyle ne insan ne hayvan ne de bitki yaşayabilir. Bu ortada, bu kadar büyük bir nükleer başlık taşıyan füze, bir kıtadan başkasına atıldığında çok az bir sapma ile gayesini bulabiliyormuş.

Kitle imha silahları, çok büyük ölçüde yıkıma neden olur. İnsan, hayvan ve bitki ayırmaz. Nükleer silahlar, koca bir kenti yakıp parçalayıp yok edebilir. Kimyasal silahlar havaya karışınca uzak alanlara yayılarak hem beşere hem de başka canlılara ziyan verir. Bu kimyasalların yayılmasının denetimi mümkün değildir. Atıldığı bölgelerden uzak alanlara dağılarak, bazen eser ölçüsü dahi bir insan ve canlının vefatına neden olabilirler.

Ülkeler, askeri araştırma ve geliştirme için her yıl milyarlarca dolar harcıyor. Bu, silah sanayii için harcanan bütçe, ülkelerin besin için ayırdığı bütçeleriyle birebir ölçüde. Bazen de savaş için ayırdıkları bütçe çok daha fazla. Güya bütün dünya birbirine düşman olmuş, birbirini yok etmek için hazırda bekliyorlarmış üzere bir izlenim veriyor beşere.

Edindiğim sayısal bilgiler, güçlü olanın zayıf olana nasıl hükmettiğini açıkça gösteriyor. 2022 yılı için Filistin’in savaş bütçesinin yaklaşık 1 milyar dolar olduğu varsayım ediliyor. İsrail’in 2022 yılı savunma bütçesi ise 23,4 milyar dolar olarak varsayım ediliyor. Filistin’in 1 milyar doları, İsrail’in 23,4 milyar doları yanında çok küçük kalıyor. Bu durum, savaşın sonucunu da evvelden kestirmeyi kolaylaştırıyor. İsrail, Filistin’e karşı teknolojik ve askeri üstünlüğe sahip. Bu durum, Filistin’in maruz kaldığı eşitsizliği ve zulmü gözler önüne seriyor. Filistin, İsrail’in karşısında savunmasız durumda.

Büyük güçlerin elinde bulunan teknoloji, savaşın mukadderatını belirliyor. İHA’lar, robot teknolojileri, yapay zeka üzere teknolojilerle yapılan ölümcül araçlar, savaşların daha yıkıcı ve acımasız hale gelmesine neden oluyor. Bana kalırsa bu durumlar, dünyanın yok oluşuna gerçek gidişi de hızlandırıyor. Güç ve para hırsı, dünyayı bir vefat makinesine dönüştürüyor. Bu durumdan en çok ziyan görenler ise çocuklar oluyor. Onlar, büyük insanların neden birbirlerini öldürmeye ve dünyayı yok etmeye çalıştığını asla anlayamayacaklar.

*A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı

KAYNAKLAR

• Wikipedia:
• Atom Bombası Araştırma Enstitüsü’nün (JAERI) verileri
• Kimyasal Silahlar Konvansiyonu

• Stockholm International Peace Research Institute (SIPRI): https://www.sipri.org/
• BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliği

“Saatleri Ayarlama Enstitüsü”nün sahnedeki bu yeni yorumunda tercihen mi bilmiyorum lakin çağdaşlaşma eleştirisini aşan katmanlarının da okurun/seyircinin fark etmesini sağlayan bir şeyler yakalanmış. Buradaki tecrübenin Serkan Keskin’in oyunculuğuna dair de bir parafı var; sanatkarın bir müddettir güldürü performanslarını “benzer” halde sergilemekten kendini sıyırması üzere. Yeniliklere, tazelenmelere, vefaya çıkan kapılarıyla bu sahneleme Saatler Kolektif, Serkan Keskin ve Serdar Biliş’le tüm grubun Ahmet Hamdi Tanpınar’a ve romana inançlı bir selamı üzere izleniyor.

Ahmet Hamdi Tanpınar’ın 1954 yılında kaleme aldığı ve 1961 yılında yayımlanan çetin yapıtı ‘Saatleri Ayarlama Enstitüsü’, 2 dünya savaşının akabinde radikal bir rejim değişikliğinin karın ağrılarını çeken, hem yeniye heyecanlanmış hem eskiyi neresinden tutup neresiyle vedalaşacağına karar verememiş bir toplumun; sermayesinin yeni biçimlenişine, vaktimizin elimizden alınışına, yeniden buna paralel kültürel çatışmaların, kimi insani çözülüşlerin, varoluşsal zaafların karanlık ve komik izahına varan skalası geniş bir roman. Bana kalırsa şimdiki vaktin 50’lerde yazılmış distopyası üzere.

Hayri İrdal karakteri üzerinden sistemin “makbul insanı”, “çalışmadan para tokatlamayı”, “var olmayan” hizmetleri satmayı; “benim memurum işini bilir” lafının bir nevi tarihî art planını da eğlenerek verir. ‘Saatleri Ayarlama Enstitüsü’, anti kahraman mı yoksa kahraman mı olduğu konusunda bile başımızı karıştıran Hayri İrdal’ın kendi çocukluğundan öykülerin ve karşılaştığı onca karakterin peşinde sürükler okuyucuyu. Oyun da bunu yapıyor, nefes nefese de bırakıyor. Hayri’nin saatlere olan takıntısı büyüdüğü konuttaki Mübarek isimli saatle başlayan hikayesi, sembolik ve imgesel türlü çeşitli anlatıyla yeni kurulan bir ülkenin içselleşmemiş değişme telaşını, birtakım çelişkilerin belirgenleşeceğinin sinyalleriyle aktarır. Tanpınar episodelar halindeki romanında bütün bunları küçük insan öyküleriyle örer. Oyun da episodlar halinde ilerliyor ve romanın bu girift yapısıyla pek çok teknolojik kaynağı kullanarak sağ salim çıkıyor. Zira metnin içindeki onlarca karakteri, çelişik duyguyu Serkan Keskin’in üzerine bina ediyor. Romanda diğer öbür Hayri İrdal’ar, onların etrafında bahis komşu, esnaf eşraf, usta çırak onlarca karakter var malumunuz. Bölünmüş Hayrilerle bölünmüş karakterlerle onlarca role girip çıkıyor Serkan Keskin de. Bütün bunları yaparken sahnede soyunuyor, giyiniyor, peruğunu çıkarıyor, bıyığını yapıştırıyor, makyajını siliyor, yapıyor… Vakitle uğraşan bir anlatının vakte karşı koşan oyuncusu oluyor. Sahnede onca karakterle baş etmek durumunda olan yalnız bir oyuncu fotoğrafının arkasındaysa adımların ince ince tasarlandığı bir reji tertibi da kendini belirginleştiriyor.

Sahnenin içinde elips formundaki aynanın önünde duran oyuncuya, raylı bir sistemin üzerinde hareket ederek ulaşan bir dekor tasarımı var. Bu fikir oyuncunun gerçekten uzvu oluyor tıpkı vakitte metnin/oyun zamansal geçişinin de simgelerinden oluyor. Bu sistem her karakter değişiminde hareket ediyor; dekor, kostüm, aksesuar taşıyor; bazen yürüyüş bandı, bazen mahkeme kürsüsü, bazen karyola, bazen yemek masası olarak biçim alıyor.

Sahnenin ortasında pozisyonlandırılmış elips biçimindeki aynanın önünde kendisi ve gölgesiyle akrep ve yelkovan imajı üzere şık ışık hareketleri tasarlanmış. Işık da bu tek kişilik Tanpınar, Hayriler ordusunun yardımcı oyuncularından bir başkası üzere. Elips aynanın kerameti epey fazla. Tekrar kronolojik geçişlerin ve şuur akışının kıymetli simgeleri orada beliriyor. En başta tik tak tik tak atan saatimizin şahsen kendisi oluyor. Ayna episodeların görüntü olarak evvelden kaydedilmiş kesitlerinin de bize gösterildiği ekran oluyor. Teknik olarak çok estetik fikirlerle sahneye gelen bu imgelerin çekim ve kurgularının sahnedekilere nazaran biraz “parodileşmiş” olduğunu düşünüyorum. Fakat Serkan Keskin’in dramasından, trajedisine, şivesinden farklı yaş özelliklerine kadar hiçbir şeyin güldürüsünü de melankolisine de kolayına kaçarak candalandırmadığını vurgulayalım. Bu bakımdan oyuncunun görüntüdeki suretiyle sahnede pinpon oynadığı sahneyi mutlaka imliyorum. Türkiye’deki çağdaş sahne tekniklerinin kullanımına dair seyir tecrübemiz gelişkin sayılmaz hâlâ. Zira ya kısıtlı imkanlarla sahneye gelen uygulamalarını seyrediyoruz ya da sponsorlu bir işse teknik imkanlar ve “popüler” isimler garantör sayılarak tiyatral ögelerin es geçildiği örneklere rastlıyoruz. Oyun bu handikapları aşabilmiş görünüyor. Oyuncunun aynada görünen -daha evvel çekilmiş videodaki- karakterle sahnede eş vakitli oynarken diyaloğa geçmesi şizofrenik bir estetik de kuruyor. Aynanın fonksiyonelliği Hayrinin başının içindekileri yansıttığı sahnelerde daha etkileyici bir lisana dönüşüyor; onun zihninin bulanıklığı bir ebru çalışması ya da bir fotoğraf formuna dönüşüyor ya da şuur dışı ve ona bağlı hayallerinin yansıması, bazen de içindeki sesin imgesi orada görmek sinemadaki büyülü gerçekçi lisana de göz kırpıyor. Terapi seansları ve düşlerin aynadaki aksi ile dikkat alımlı görsel imajlar yaratılıyor. Tuluğ Tırpan’ın müzikleri de dekor ve ışıkla yardımcı oyuncu rolünü paylaşıyor. Oyuncunun tek kişilik çoklu performansında nefes almasına, yutkunmasına ve birebir anda ritmin kaçmamasına katkı sunuyor.

Oyun, metne nazaran görselleştirme avantajını kullanırken romanın duygusal ve düşünsel derinliğinde kaybolmayıp sadeleşmeyi oradaki nüansları yitirmeden yapabilmiş. Bilhassa Ahmet Hamdi Tanpınar’ın değerinin ve vaktinde gerçek anlaşılamamasının -ki bu neden gerçek yaratıcıların başına her devirde gelir diye düşünmeden edemiyor insan- edebiyat tartışmalarına husus olduğunu hatırlayabilirsiniz. Bense romanın bugüne dair bir kehanet olması üzerinde oyunu izlerken daha fazla durdum, yani tahminen de muharriri bugün yanlışsız anlamak daha imkanlı. Sanırım vefanın artık nostaljik bir his, paranın en geçerli hukuk, popülizmin makbul, şöhretin düzmece ve bütün saatlerin konseyi olduğu bir vakitten dönüp bakmak muharririn ironilerinin içindeki simgelere daha kolay ayıktırıyor bizi!

Siz de düşünsenize alarmlar, hatırlatmalar, daima bir yerlere yetişmeler, kesinlikle geç kalmalar, kol saatlerinde nabızdan saate, saatten nabza anksiyeteler, asla kâfi uzunlukta olmayan ve aslında bize ilişkin de olmayan, paramızı verene feda ettiğimiz; sevdiklerimizi, meraklarımızı, heyecanlarımızı sığdıramadığımız bir o kadar “değerli zamanımız”… Haksız mıyım bu roman yalnızca saat metaforu üzerinden bile düşünsek Ahmet Hamdi Tanpınar’ı gerçekçi bir kâhin de yapmamış mıdır! Bizden çalınacak vaktimizin, saatlerle sömürünün organize edilmesinin, iş gücünün konsolide edilmesinin, bu yolla insanın çürütüldüğü, yalnızlığa boğulduğu, yavanlaşan, uysallaşan sonuçtaysa hayatına yabancılaşan imgesini de aktarmamış mıdır roman! Güneşin doğup batışının insanın çalışmaya başlayıp çalışmayı bitirmesi dışındaki tüm tabirleri bile değerini yitirmişken “Saatleri Ayarlama Enstitüsü bize öteki neler anlatıyor?” sorusunu oyun aracılığıyla düşünme fırsatını kendim için geniş geniş kullandım doğrusu.

Şimdiye kadar roman üzerinden bu görüşlere pek varılmamış olunsa da edebi, siyasal ve felsefi tartışmalara, araştırmalara, keşiflere koca bir saha açan “Saatleri Ayarlama Enstitüsü” öbür iki okumayla çokça imlenmiştir. Bunlardan birincisi romanın şark garb çekişmesi ve daha çok “batının ilericiliğine” muhafazakâr fakat haklı tenkit olarak okunması, başkası saatler hakkında -ki o da bu savı destekleyen tek bir imgeymiş üzere anılarak- Türkiye’nin alaturka saatten alafranga saate, yani ezanî saatten Greenwich saatine geçmesi sıkıntısı üzerinden yapıldı. Halbuki “Saatleri Ayarlama Enstitüsü” roman tekniği ve lisanı ile de felsefi ve siyasal öngörüsüyle de yukarda da bahsettiğim uzamlarıyla “dahası”dır, ironik romanın Türkiye’deki birinci örneği olarak anılır örneğin. Armağan Ekici K24’te yayımlanan yazısında, “Tanpınar, Saatleri Ayarlama Enstitüsü’yle, Türkiye’nin alafranga saate geçmesiyle değil, apayrı bir şeyle dalga geçiyor: sanayileşen dünyanın ve bürokrasinin tüm ilerleme, iktisat ve ekonomik verimlilik retoriği içinde, saçmasapan, hiçbir gerçek muhtaçlığa karşılık vermeyen bir kurumu bile yıllarca sürdürebilmesini hicvediyor. 1954’te kitabı tefrika ederken ‘Saatleri Ayarlama Enstitüsü’nün lüzumsuzluğu, her gün radyodan memleket saat ayarı alabilen okurları için aşikârdı; bizse, bugün, devirleri karıştırdığımız için, kitaptaki vurguları da karıştırıyoruz” diyerek yapıta ve muharrire dair değerli yerlerin altını çiziyor. Oyundan çok kopmak istemiyorum fakat Armağan Ekici’nin bu yazısındaki vurguları hem müellifin hem romanın bilgili olanlardan öte imajını aramak ve “dahasını” tartışmak için ufuk açıcı buluyorum. Umarım oyun vesilesiyle buraları da güncelleriz.

Oyundan biraz da Ahmet Hamdi Tanpınar’ın gözünden bahsetmek isterim. “Nasıl yani?” diyeceksiniz haliyle, “Belki de şahsiyet dediğimiz şey bu, yani hafızanın ambarındaki maskelerin zenginliği ve tesadüfü, onların birbirleriyle yaptığı terkiplerin bizi benimsemesidir” diye yazıyor Ahmet Hamdi Tanpınar ‘Saatleri Ayarlama Enstitüsü’nde anımsarsanız. Ben bu satırları yine okuduğumda Tanpınar, oyunu seyredip bu türlü özetleyebilirdi üzere garip şeyler düşündüm. Bu bahiste düşünmenin de ironik ve tekinsiz yanları var sanırım. Hilmi Ziya Ülken de yapıtın çetinliğine ve tekinsizliğine dair şöyle bir not düşüyor mesela, “Saatleri Ayarlama Enstitüsü bir roman olarak direkt insan içindir ve gereksinimi olan herkese muazzam bir hakikati muazzam bir sevinç içinde sunmaktadır bugün de. Hiç fakat hiç yabancısı olmadığımız, kadim ve kısa bir hakikattir bu: Nosce te ipsum!” Ve Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yeni Türk Edebiyatı Dr. Nilgün Kâtipoğlu da ekleme yapıyor bu hususta: “Nitekim roman hem tasavvufi bilgiye göndermeleriyle hem de çağdaş psikanaliz tekniğiyle ‘Nosce te ipsum’ hakikatine yavaş yavaş kapı ortalar.”

Bence Serkan Keskin ve Serdar Biliş için de bu sahnelemedeki en tekinsiz yer burasıydı. “Muazzam bir hakikati muazzam bir sevinç içinde sunmak” çok bıçak sırtı olsa gerek; sorguladık, güldük. Elinize sağlık!

Ne vakit izleriz:

17.09.2023 Pazar / 20:00
Zorlu PSM / İstanbul

18.09.2023 Pazartesi / 20:30
Zorlu PSM / İstanbul

28.09.2023 Perşembe / 20:30
Atatürk Kongre Kültür Merkezi / Bursa

08.10.2023 Pazar / 20:00
Zorlu PSM / İstanbul

29.10.2023 Pazar / 21:00
Harbiye Cemil Topuzlu Açıkhava

Künye:

Yazan: Ahmet Hamdi Tanpınar, Yöneten ve Uyarlayan: Serdar Biliş, Sahne ve Kostüm Tasarımı: Gamze Kuş, Görüntü Direktörü: Ahmet Sesigürgil, Müzik: Tuluğ Tırpan, Multimedya Tasarım ve Yapım:, Illusionist, Işık Tasarımı: Cem Yılmazer, Ses Tasarım: İzel Baybars, Ogün Kayıkçı, Başar Yurtcu, Yardımcı Direktör: Serin Öztoprak, Ekremcan Arslandağ, Metin Düzenleme: İdeal Oktay, Oyun Asistanları: Ahmet Kahvecioğlu, Oğuzhan Altıntaş, Mert Yılmaz Yıldırım, Onur Erdemir, Berke Şenel, Sanatçı Asistanı: Sibel Altan, Dekor ve Kostüm Sorumlusu: Onur Uğurlu, Kostüm Şefi: Hasret Turgut, Sahne Amiri: Buyruk Yalkı, Dekor Üretim: Metin Gümüşoğlu (Kibele Dekor), Dekor Teknik: Zeki Küçük, Yapım: Saatler Kolektif, Uygulayıcı Üretimci: Gülgün Dedeçam, Yardımcı Direktör: Efe Can Yıldız, Makyaj Tasarımı: Reyhan Okumuş, Peruk Tasarımı: Oya Ballıkaya, Hareket Nizamı: Büşra Firidin, Focus Puller: Armağan Gündüz, Yasin Bayşeker, Kamera Asistanı: Emre Baş, Kamera Stajyer: Eylül Akkaya, Işık Şefi: Hakkı Yazıcı, Kadir Yazıcı, Süleyman Öztürk, Best Uzunluk: Hakan Altunkök, Işık Asistanı: Ahmet Gökdeniz, Selçin Çelebi, Set Amiri: Hasan Kesici, Ses Teknisyeni: Tuna Güler, Boom Operatörü: Oğulcan Geçit, DIT: Yusuf Arık, Hakan Erten, Video Asistanı: Burak Yalçın, Oktotech Prodüksiyon Asistanı: Berke Şenel, Kurgu Operatörü: Ulaş Mert Şimşek, Illusionist Tasarım Grubu, Multimedia Direktörü: Eray Taşpınar, Proje Koordinatörü: Doğa Kurtuluş, Lead Compositing: Furkan Alabaş, Realtime VFX: Çiğdem Güler, Görsel Tasarım: Emrecan Akyolcu, Proje Asistanı: Melike Tarakçı, Compositing: Abdullah Kaan Giyik, Ömer Bulut, Stüdyo: Orion, Işık ve Kamera Teknik Supervizor: Ozan Özgür Arıcan, Yaratıcı Ajans: TBWA/İstanbul, Özge İtimat, İlkay Gürpınar, Grafik Tasarım: Özge İtimat Animasyon: Mahmut Kalyoncu, Fotoğraf Yapımı: Fotosanayii, Fotoğraf: Burcum Baygut, İletişim Danışmanlığı: Bağlantı Deposu, Sosyal Medya Bağlantı: Emirhan Savaş, Destekçiler: BetaLand Audiovisual, Semaver Kumpanya, Fotosanayii, Mattestudio, Yasemin Özbudun.

Partisinin İzmir Vilayet Başkanlığını ziyaret eden Kavuncu, gazetecilere yaptığı açıklamada genel seçimlerin istek ettikleri halde sonuçlanmadığını, parti olarak da hedeflediklerinin altında oy aldıklarını tabir etti.

Başarısız bir seçim olarak nitelendirmelerine karşın oy sayılarını 4,9 milyondan 5,2 milyona çıkardıklarını belirten Buğra Kavuncu, “Yani 2018 yılında almış olduğumuz oyu tekrar etmişiz. Bu şu manaya geliyor; istek ettiğimiz sonuç değil, başarılı bir sonuç değil ancak değerli. Değeri de şu; seçmen, ÂLÂ Partinin varlığını önemsediğini, Türk siyasetinde var olması gerektiğini ancak bugüne kadar yaptıklarını tekrar gözden geçirip önümüzdeki süreçte biraz daha farklı yaklaşımları, kendisini daha net, daha güçlü, daha koyu harflerle tabir edeceği bir süreci arzuladığını söylemiştir. Bunu gerçek anlarsak geleceği de yanlışsız kurgularız.” diye konuştu.

Kavuncu, GÜZEL Partinin mahallî seçimlere ittifakla mı tek başına mı gireceği sorusuna da şu cevabı verdi: “Bütün teşkilatlarımız 31 Mart 2024’te yapılacak mahallî seçimlerle ilgili çok ağır bir adaylık konusunu konuşuyorlar, tartışıyorlar. Önemli bir hazırlık süreci var. Siyasi partiler tez ortaya koyarlar, bizim argümanımız da iktidar olmaktır. Bunun için de yereli, geneli her manada bizim sav ortaya koymamız ve hazırlığımızı yapmamız lazım. Sonuç ne olursa olsun, 31 Mart 2024’te nasıl bir yapı olursa olsun bütün parti teşkilatlarımız olarak güya tek başımıza girecekmiş üzere çok güçlü ve önemli bir halde hazırlığımızı yapmak durumundayız.”

‘BUNLARIN HEPSİ DEDİKODU’

Buğra Kavuncu, “İYİ Parti’nin mahallî seçimlerde ittifak için CHP’den İzmir’i istediği” tarafındaki tezlerin sorulması üzerine de şöyle konuştu: “Bunların hepsi dedikodu. Bu türlü bir görüşme ya da bu manada yapılmış rastgele bir müzakere yok. Bizim şu anda odaklanacağımız tek mevzu var; İzmir halkının lokal manada yaşadığı sorunlar ve keyifli olabileceği bir kent hayatını nasıl var edebiliriz? Bunu konuştuğumuz sürece o bahisler gündeme gelir ya da gelmez fakat bunların hepsi dedikodu.” (HABER MERKEZİ)