Çocukken, savaşın yalnızca kitaplarda ve sinemalarda olduğunu düşünürdüm. Hiçbir devlet yöneticisinin savaş çıkaracak kadar makus olamayacağını, sıkıntıları aklı selim, mantık çerçevesinde çözeceklerini sanırdım. Bana nazaran ülkeyi yöneten kocaman akıllı bireylerin insan vefatına müsaade vermesi, imkânsızdı. Vakit ilerledikçe ve kapitalizmi tanıdıkça, durumun tam karşıtı olduğunu anladım. Canlı televizyon yayınında, insanların üzerine bombalar atıldığını gördüm. Üstelik öldürmenin o denli tek tek değil, bir atakta mümkün olan en fazla insanı kapsayacak yollarla gerçekleştirdiklerini gördüm.

Anladım ki her an dünyanın rastgele bir yerinde bir savaş çıkabilir ve toplu katliamlar yaşanabilirmiş. Gücü elinde tutan emperyalist ülke, gücü olmayana istediği üzere zorbalık uygulayabilirmiş. Bir ülke keyfi olarak güçsüz olanı amacı haline getirebilir, ya da kendi halinde yaşayan iki ülke çok kolay birbirine düşman edilip yıllarca savaştırılabilirmiş. Meğerse ülkelerin “savunma sanayisi” olarak isimlendirdiği bölümlerin ve bütçelerin asıl hedefi savunma değil saldırmak ve savaşmakmış. Dünyanın istikrarı güce ve zenginliğe nazaran şekilleniyor ve memleketler arası ilgileri bu türlü belirleniyormuş. Ayrıyeten öldürmek ve yok etmek için her türlü teknolojiyi kullanmak mubahmış.

Geçen sene, Rusya-Ukrayna savaşı hayatımızın merkezine oturdu. Şimdilerde, İsrail-Filistin gündemi domino ediyor. Gün geçmiyor ki, yüreğimiz ağzımızda bir kriz, bir kaos takip etmek zorunda kalmayalım. Ülkemiz, krizler ve kaoslar konusunda en önde koşanlardan. Biz esasen başka bir kategoriyiz. Dünyaya baktığımızda ise, güç ve iktidarını korumak isteyen emperyalistler, her şeyi kendilerine hak görüp ne isterlerse yapıyorlar. Sayelerinde bütün dünyada yaşayan suçsuz halklar elleri yüreklerinde olup bitenleri izliyorlar.

İsrail, yıllardır Filistinlilere karşı uyguladığı planını, artık kanlı taarruzlarla tamamlamaya çalışıyor. Amaç, küçücük kalan son Filistin topraklarını da ele geçirmek üzere görünüyor. BM’ye nazaran Gazze’ye fosfor bombası atıldığı tez edildi. Bu bir kitle imha silahı ve büyük yıkımlar yaratacak güce sahip. Beyaz Fosfor denilen kimyasal endüstride de kullanılır. Bu kimyasalın olduğu yerlerde özel tedbirler alınır, solunması halinde teneffüs yollarında tahrişe ve akciğer hasarına neden olur. Çok yanıcı ve toksik bir husustur. Havayla temas ettiğinde tutuşur ve yüksek dereceye kadar ısı üretir. Yüksek derece derken, metali ergitecek kadar yüksek sıcaklıklardan bahsediyorum. Yanmanın olduğu yerde her şeyi yakar ve yok eder. Savaşta kullanılma sebebi gayesi yakmak, aydınlatmak yahut duman oluşturmak içinmiş. Savaş kesimi, işine gelen teknolojiyi kendi çıkarları için kullanmayı çok güzel öğrenmiş

İş güvenliğinde Beyaz Fosfor ile çalışılan yerlerde son derece dikkat edilir. Bu tıp alanlarda harika güvenlik önlemleri uygulanır. Çalışanlar, özel esirgeyici giysiler, eldivenler, gözlük, maske ve teneffüs aygıtları kullanmak zorundadır. Beyaz Fosfor, özel olarak tasarlanmış inançlı depolama alanlarında saklanır ve bu depolama alanları itinayla korunur. Havadaki Beyaz Fosfor düzeyleri, bir metreküp başına 1 mikrogram (1 μg/m³) yahut daha yüksek olduğunda tehlike oluşturur. Bu kadar düşük bir ölçü bile insanların sıhhatine önemli ziyanlar verebilir. Argümana nazaran böylesi bir kimyasal Gazze’de insanların üzerine atıldı. Bu tıp kimyasallar yalnızca insanlara ziyan vermekle kalmaz, birebir vakitte bitkilere ve hayvanlara da ziyan verir

Gücü elinde tutanlar silah yapmak konusunda inanılmaz yaratıcılar. Güya bütün teknolojik bilgiler silah sanayine hizmet ediyor üzere geliyor beşere. Birçok teknolojiyi savaşta kullanılacak formüllere çevirmeyi başarmışlar. Hedef tek atılımda çok fazla ve kolay insan öldürmek. Bu mantıkla yaratılan silahlara kitle imha silahı deniyor. Memleketler arası kontratlarda bu kitle imha silahlarının kullanımı yasak. Bunu yapan ve kullanan devletler tek tek bunların kullanımının yasak olduğu mevzuatları imzalayıp kabul etmişler, lakin bu yasağı çiğnemekten hiç imtina etmiyorlar. Zira bu emperyalist güç seviciler için ilkesel ve ahlaki kıymetler diye bir şey yok. Canlarının istediğine ya kılıf uyduruyorlar yahut hiç umursamadan kuralları çiğniyorlar, güya kendileri imza atmamış üzere davranıyorlar.

HİTLER VAKTİNDE ZYKLON B KULLANILDI

Hitler vaktinde bütün bilgi birikimi ve kaynaklarının birçoklarını savaşa harcamış. Elinde hem maddi gücü hem de insan öldürmek için gerekli teknolojisi varmış. Esasen o maddi ve teknolojik gücü olmasa bu kadar katliam yapamazdı. Mesela insanları odalara koyup Zyklon B gazını vererek öldürmüşler. Zyklon B, böcek öldürmek için yapılmış, fakat 1. Dünya Savaşı’nda da insan öldürmek için kullanıldığı söyleniyor. Bu toplu katliamlardan sonra dünya Hitler’in soykırım yaptığını kabul etmiş ve kınamış. Fakat bunu kınayanlar ve kabul edenler artık diğerlerine tıpkı soykırımları yapıyorlar.

İnsanlık tarihi boyunca savaşırken, daima olarak teknolojiyi kullanmıştır. Top ve tüfek icat edilmeden evvel, metal gereçleri ısıtıp günlerce ellerinde döverek kılıç yaparlarmış. Tarihteki öykülere bakıldığında, o kılıcı yapmak için harcadığı vakti öteki hiçbir alet edevat için harcamadığı aşikâr. Bir sürü efsaneleşmiş kılıçlar ve kıssaları var. Fonksiyonuna bakıldığında ise insan öldürüyor.

Sonrasında ateşli silahların icadı, insanlık ismine kanlı bir dönüm noktası oldu. Bu icat, savaşın tabiatını değiştirdi ve dünyayı daha şiddetli bir yer haline getirdi. Ateşli silahlar en yaygın 16. yüzyılda kullanılmaya başlandı. Bu silahlar sayesinde savaşlar daha kanlı ve daha ölümcül hale geldi. Birtakım tarihçilere nazaran, 16. yüzyılda bir milyondan fazla insan ateşli silahlarla öldürüldü. Bu ateşli silahlarla birlikte her şey makus bir noktaya evrildi. Köroğlu da vaktinde “Delikli boru icat oldu, mertlik bozuldu” demiş ya. Savaşarak birbirini öldüren insanlık, bu süreçten sonra silahla kolay ve toplu vefatlar yaratmaya başlamış ve silah endüstrinde daima yeni teknolojiler üretilmiş.

HER İCAT, SAVAŞ TEKNOLOJİSİ İÇİN BİR FIRSATA DÖNÜŞTÜRÜLMÜŞ

Her icat, savaş teknolojisi için bir fırsata dönüştürülmüştür. Albert Einstein, atomun parçalanabileceği fikrini ortaya atmış ve bu deneyin uranyum ile yapılabileceğini öngörmüştür. 1939 yılında, Einstein, Amerika Birleşik Devletleri Lideri Franklin D. Roosevelt’e bir mektup yazarak, Nazi Almanya’sının atom bombası geliştirmeye çalıştığını ve Amerika Birleşik Devletleri’nin de bu silahı geliştirmesi gerektiğini belirtmiştir. Einstein, o vakitler muhtemelen önerdiği şeyin büyüklüğünden habersizdi. 1945’te, Amerika Birleşik Devletleri’nin Japonya’ya atom bombası atması üzerine, Einstein bu olayı “büyük bir trajedi” olarak tanımlamış.

Atom bombasının atıldığı bölgede, patlamanın yarattığı şok dalgası ve radyasyon nedeniyle çok sayıda insan ölmüş. Binalar, köprüler, yollar ve öbür altyapılar tahrip olmuş. Bölgede, yıllarca radyasyon kirliliği yaşanmış. Bu kirlilik, insanlarda ve hayvanlarda kanser ve öbür sıhhat sıkıntılarına neden olmuş. Direkt ve dolaylı olarak ölen insan sayısı kesin olarak bilinmemekle birlikte, yaklaşık 200.000 kişi olduğu söylenmiş. Patlamanın direkt tesiriyle yaklaşık 80.000 ağaç yok olmuş. Nagazaki’de ise, patlamanın direkt tesiriyle yaklaşık 40.000 ağaç yok olmuş. Atom bombasının patlamasından sonra, Hiroşima ve Nagazaki’de bitki ve hayvanlarda büyüme ve gelişmede meseleler görülmeye başlanmış.

Atom parçalandığında çok büyük bir güç açığa çıkar. Bu, insanlık için büyük bir buluştur. Dünya bu buluşu bugün için güç üretimi ve sıhhat kesiminde kullanıyor. Lakin, atomu parçalama esnasında çok büyük radyasyon açığa çıktığından, nükleer güç santrallerine güzel bakılmıyor. Zira mümkün bir tehlikede radyasyon sızıntısı olabilir. Bu, Çernobil felaketine bir örnektir. İnsanlık, güç için kullanmadığı atom parçalama işini bomba olarak kullanmış. Paralel bir anlayışla, günümüzde nükleer başlık taşıyan füzeler de mevcuttur.

HALEPÇE’YE HARDAL GAZI ATILMIŞ

Birinci Dünya Savaşı’nda Alman ordusu, Belçika’nın Ypres kentine tonlarca hardal gazı kullanmış. Bu, yaklaşık 5.000 kişinin ölmesine yahut yaralanmasına neden olmuş. Hardal gazı, I. Dünya Savaşı’nda en yaygın kullanılan kimyasal silahlardan biriymiş. Halepçe Katliamını bilirsiniz, Saddam Hüseyin de kente hardal gazı atmıştı. Bu katliam, insanlığın tarihindeki en büyük kimyasal silah saldırısı olarak kabul edilir. Hardal gazı, ciltte, teneffüs yollarında ve gözlerde yanıklara neden olan kimyasal bir silahtır. Bu yanıklar ekseriyetle ağrılı ve kalıcıdır. Hardal gazı ayrıyeten teneffüs yollarında ve gözlerde iltihaplanmaya neden olur. Bu iltihaplanma vefata yol açar. Hardal gazı, endüstride böcek öldürmek için kullanılır. Endüstride kullanımında iş güvenliği için aşağıdaki önlemler alınır: Hardal gazına maruz kalan bireyler, acil tıbbi yardım almalıdır. Havadaki oranı 1 metreküpte 5 * 10^-12 gram kadar olduğunda bile tehlikelidir. Yani eser ölçüde olması bile tehlikelidir. Özel depolarda saklanır. Uygun teneffüs hami, beden gözetici giysiler ve cilt ve göz koruyucuları kullanılır.

Diğer kitle imha silahları şunlardır: Hudut gazları, hudut sistemini felç ederek vefata neden olurlar. Kan zehirleyiciler, kan hücrelerini ve dokuları tahrip ederek mevte neden olurlar. Biyolojik silahlar, zehirli bitki, hayvan ve mikroorganizmaları içeren silahlardır. Bu silahların kullanımı yasaktır. İnsan bunları düşündüğünde kanı donuyor. Bu zehirler, temiz sivillerin üzerinde de kullanılıyor. Savaşın her türlüsüne karşıyım. Askerlerin üzerine de atılsalar kabul edilebilir bir yanı yok.

İnsanlık tarihi boyunca hiç boş durmamış. Ateşli silahlardan sonra roketler üretmeye başlamış ve bomba atabilmek için süratli uçan, radara yakalanmayan uçaklar icat etmiş. Sonrasında füze icat etmişler. Bir yerden fırlatılıp hop, istenilen noktaya gidiyorlar. Başlarda füzeyi yapıp ateşlediklerinde istedikleri noktaya ulaştıramıyorlarken, şimdilerde yaptıkları füzeleri istedikleri yere ulaştırabiliyor. Bu silahlar yalnızca insanlara ziyan vermekle kalmayıp bütün canlılar için tehlikeli. Patlayan silahlar büyük bir şok dalgası ve ısı oluşturuyor. Bu nedenle, bitki ve hayvanlara da ziyan veriyor. Ayrıyeten patlayınca yüksek dozda radyasyon yayıyor.

DÜNYADA 8-10 ÜLKEDE NÜKLEER BAŞLIK TAŞIYAN FÜZE BULUNUYOR

Normal şartlarda, Japonya’ya atılan atom bombalarından sonra nükleer başlık taşıyan füzelerin üretimi yasaklandı. Lakin, dünya devi ülkeler bir mazeret bulup bu füzeleri üretmeye devam etti. Dünyada 8-10 ülkede nükleer başlık taşıyan füze bulunuyor. Kimilerinin patladı an vereceği ziyan 1 milyon ton TNT patlayıcının patlamasıyla birebir tesire sahiptir. Bu, kent büyüklüğünde bir alanı yok etmeye yetecek kadar büyük bir güçtür. Patlamanın tesiriyle ne insan ne hayvan ne de bitki yaşayabilir. Bu ortada, bu kadar büyük bir nükleer başlık taşıyan füze, bir kıtadan başkasına atıldığında çok az bir sapma ile gayesini bulabiliyormuş.

Kitle imha silahları, çok büyük ölçüde yıkıma neden olur. İnsan, hayvan ve bitki ayırmaz. Nükleer silahlar, koca bir kenti yakıp parçalayıp yok edebilir. Kimyasal silahlar havaya karışınca uzak alanlara yayılarak hem beşere hem de başka canlılara ziyan verir. Bu kimyasalların yayılmasının denetimi mümkün değildir. Atıldığı bölgelerden uzak alanlara dağılarak, bazen eser ölçüsü dahi bir insan ve canlının vefatına neden olabilirler.

Ülkeler, askeri araştırma ve geliştirme için her yıl milyarlarca dolar harcıyor. Bu, silah sanayii için harcanan bütçe, ülkelerin besin için ayırdığı bütçeleriyle birebir ölçüde. Bazen de savaş için ayırdıkları bütçe çok daha fazla. Güya bütün dünya birbirine düşman olmuş, birbirini yok etmek için hazırda bekliyorlarmış üzere bir izlenim veriyor beşere.

Edindiğim sayısal bilgiler, güçlü olanın zayıf olana nasıl hükmettiğini açıkça gösteriyor. 2022 yılı için Filistin’in savaş bütçesinin yaklaşık 1 milyar dolar olduğu varsayım ediliyor. İsrail’in 2022 yılı savunma bütçesi ise 23,4 milyar dolar olarak varsayım ediliyor. Filistin’in 1 milyar doları, İsrail’in 23,4 milyar doları yanında çok küçük kalıyor. Bu durum, savaşın sonucunu da evvelden kestirmeyi kolaylaştırıyor. İsrail, Filistin’e karşı teknolojik ve askeri üstünlüğe sahip. Bu durum, Filistin’in maruz kaldığı eşitsizliği ve zulmü gözler önüne seriyor. Filistin, İsrail’in karşısında savunmasız durumda.

Büyük güçlerin elinde bulunan teknoloji, savaşın mukadderatını belirliyor. İHA’lar, robot teknolojileri, yapay zeka üzere teknolojilerle yapılan ölümcül araçlar, savaşların daha yıkıcı ve acımasız hale gelmesine neden oluyor. Bana kalırsa bu durumlar, dünyanın yok oluşuna gerçek gidişi de hızlandırıyor. Güç ve para hırsı, dünyayı bir vefat makinesine dönüştürüyor. Bu durumdan en çok ziyan görenler ise çocuklar oluyor. Onlar, büyük insanların neden birbirlerini öldürmeye ve dünyayı yok etmeye çalıştığını asla anlayamayacaklar.

*A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı

KAYNAKLAR

• Wikipedia:
• Atom Bombası Araştırma Enstitüsü’nün (JAERI) verileri
• Kimyasal Silahlar Konvansiyonu

• Stockholm International Peace Research Institute (SIPRI): https://www.sipri.org/
• BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliği

‘HER TÜRLÜ SENARYOYA HAZIRIZ’

İsrail’in ‘kuzeydeki tehdidi durdurmak güneyde de Hamas’ı yer yüzünden silmek için’ iki savaş yürüttüğünü söz eden Netanyahu, Hizbullah’ın şimdi savaşa girip girmek istediğini bilemediklerini belirtti. Netanyahu, Hizbullah ve Lübnan’ı gaye aldığı açıklamasında, şunları kaydetti: “Eğer Hizbullah savaşa girmek isterse 2006 Temmuz Savaşı’nı özleyecek. Hayatının kusurunu yapacak. Onu hayal edemeyeceği bir güçle sakat bırakacağız. Bu Hizbullah ve Lübnan için feci olacak. Her türlü senaryoya hazırız.”

8 Ekim’den bu yana İsrail ordusu ile Hizbullah ortasında yaşanan çatışmalarda, 22 Hizbullah üyesi ile biri gazeteci 4 sivil hayatını kaybetmişti. Lübnan tarafından düzenlenen ataklarda da 3 İsrail askeri ve bir İsrailli sivil ömrünü yitirmişti. (DIŞ HABERLER)

Şimdi de Ortadoğu’da savaş patladı ve en kıymetlisi 750 günahsız çocuk öldü, iki binin üzerinde yaralı çocuk var.

Bundan üç yıl önceyi düşünün…

Ne Covid vardı, ne de milyonlarca insanın salgın hastalıktan öldüğüne şahit olduk. Maskeyle dolaşmak aklımızın ucundan geçmezdi. Meskenlere kapanmalar, bilimkurgu sineması üzere bomboş meydanlar, caddeler…

Gündemimizde Üçüncü Dünya Savaşı böylesine telaş verici biçimde yoktu.

SAVAŞ SANAYİSİ GAZA BASTI, SAKİNLİK BAŞLADI, GELİR UÇURUMU ARTTI

Ukrayna savaşı patladı, savaş sanayisi zalimce gaza bastı. Ukrayna’ya milyarlarca dolarlık askeri takviye yapıldı. Rusya’ya yaptırımlar uygulandı.

ABD, global hegemonyasına rakip gördüğü Çin’i en büyük tehdit ilan etti. Ticari pürüzler, yaptırımlar uyguladı. Dünyada kutuplaşma tırmanışa geçti. Batı dışındaki dünyanın en büyük ekonomileri genişleyen BRICS’te bir ortaya geldi.

Küresel iktisat fren yaptı, Avrupa’nın motoru Almanya sakinliğe girdi. Global güç Çin yavaşladı.

Tüketim mallarında, besinde, yarıiletkenlerde arz ıstırabı başladı, raflar boşaldı. Meğer bolluk vardı, öncesinde… Çin dünyayı mala boğuyordu.

Enflasyon belası baş gösterdi. Tüketiciler artan fiyatlarla baş başa kaldı. İşçilerin fiyatları eridi, zenginler daha zenginleşti, gelir uçurumu olmadığı kadar büyüdü. Teknoloji devleri, finans şirketleri, bankalar inanılmaz kârlar elde etti.

KÜRESEL İKTİSATTAN GELECEK YIL DA HAYIR YOK

Ortadoğu’daki yabanî savaşın gölgesinde geçen hafta Fas’ta yapılan Memleketler arası Para Fonu (IMF)-Dünya Bankası sonbahar toplantılarında parlak bir tablo çizilmedi.

IMF, Ortadoğu’daki savaş öncesinde hazırlanan Dünya İktisadının Görünümü Ekim 2023 raporunda, geçen yıl yüzde 3.5 olan global ekonomik büyümenin bu yıl yüzde 3’e ve gelecek yıl 2.9’a düşeceğini öngörüyor. Gelişmiş ülkelerin ise bu yıl yüzde 1.5, gelecek yıl yüzde 1.4 büyümesi öngörülüyor. Fon iddialarını bir evvelkine nazaran 0.1 puan azalttı.

2000-2019 ortası, bu büyük kaygılar dünyanın başında yokken global iktisat yıllık ortalama yüzde 3.8 büyümüştü.

Enflasyonda da tatmin edici bir düşüş beklenmiyor. Bu yıl yüzde 6.9 olan global enflasyonun gelecek yıl yüzde 5.8 olması bekleniyor.

ABD iktisadının bu yıl yüzde 2.1, 2024’te yüzde 1.5 büyümesi, Almanya’nın bu yıl yüzde 0.6 küçülmesi, gelecek yıl ise yalnızca yüzde 0.9 büyümesi, Çin’in ise bu yıl yüzde 5’in akabinde 2024’te yüzde 4.2’ye gerilemesi bekleniyor. Türkiye için ise bu yıl yüzde 4, gelecek yıl yüzde 3 büyüme öngörüyor.

Toplantılarda artan global borç stokunun yarattığı tehdide dikkat çekildi. ABD’nin kamu borcu 33.55 trilyon dolarla yeni bir rekor düzeye çıktı.

SAVAŞLAR EKONOMİK NEDENLERLE ÇIKIYOR, AÇGÖZLÜLÜK VE İHTİRAS…

Ve artık de Ortadoğu’da çok yabanî bir savaş başladı. Çocuklar ölüyor, siviller katlediliyor. Suçsuz insanların yaşadığı apartmanlar, okullar, hastaneler bombalanıyor. Savaş daha da büyüyebilir, İran ve Lübnan işin içine girebilir, yangın bütün Ortadoğu’yu sarabilir. Körfez bölgesinden petrol arzı sekteye uğrayabilir

Antik çağdan beri dünyadaki savaşların esas nedeni insanoğlunun bitmez bilmez açgözlülüğü, kaynak paylaşımı ve ekonomik sebeplerdir. Günümüzde ABD’nin global güç olarak durumunu Çin’e kaptırmaya başlaması dünyada artan tansiyonun, kutuplaşmanın tek nedenidir.

MÖ 460-400 yılları ortasında yaşamış olan ve Atina ile Sparta ortasındaki 30 yıl süren ve MÖ 404 yılında sona eren ünlü Peloponez Savaşı’nı yazan antik Yunan tarihçisi ve Atinalı General Tukididis, savaşların nedeninin “açgözlülük ve ihtirastan doğan bir güç hırsı” olduğunu söyler.

ÖNEMLİ GELİŞMELERİN ÇABUCAK ERTESİNDE ORTADOĞU’NUN ATEŞE BULANMASI BİR EPEY İLGİNÇ

Halen temsili savaşlar yaşanıyor, büyük güçler birbirine saldırmıyor, uzaktan savaş halindeler. Ukrayna’da NATO; Rusya’yla, Ortadoğu’da İsrail ve ABD; İran ve Arap dünyasıyla savaşıyor. ABD, Çin’e Tayvan üzerinden salvo yapıyor.

İsrail-Filistin savaşının, İsrail ile Suudi Arabistan bağlarının olağanlaşma sürecinin ve BRICS’e altı yeni üyenin katılması ile bunlar ortasında büyük petrol üreticileri Suudi Arabistan ve İran’ın yer almasının çabucak ertesinde başlaması da bir oldukça ilginç…

ŞİMDİLİK GLOBAL EKONOMİYİ ETKİLEMESİ BEKLENMİYOR FAKAT YAYILIRSA, STAGFLASYON GÜNDEMDE

Ortadoğu karışınca borsalarda düşüşler bekleniyordu. Hiç o denli olmadı. Lakin petrol ve altın fiyatlarında artışlar oldu.

Ünlü ekonomist Prof. Dr. Nouriel Roubini, piyasaların İsrail-Hamas savaşının daha geniş bir bölgesel çatışmaya dönüşme riskini tam olarak fiyatlandırmadıklarını, hala İsrail’in Gazze’yi işgal ettiği ve çatışmanın denetim altında tutulduğu bir temel senaryonun fiyatlandığını ve bu yüzden petrol fiyatlarının çok fazla yükselmediğini söz etti.

Ortadoğu’daki tansiyonun global ekonomiyi etkileyeceği tarafındaki kaygılar şimdilik büyük ölçüde göz gerisi ediliyor. ABD Hazine Bakanı Janet Yellen, olayların global ekonomik görünüm açısından “çok önemli” bir sonuç doğuracağını düşünmüyor. Yellen, “İsrail’deki krizin potansiyel ekonomik tesirlerini izlerken, bunun global ekonomik görünümün ana itici gücü olduğunu düşünmüyorum” dedi.

Ancak, bilhassa İran ve Lübnan’ın savaşa dahil olması durumunda, bilhassa petrol arzında başlayacak kahırlarla bir arada, güç fiyatlarındaki artış enflasyonist baskıyı artıracaktır. Savaş nedeniyle global mal ve hizmet talebinin azalması da mevcut sakinliğin vites büyütmesine ve böylelikle enflasyon ile sakinliğin birlikte yaşandığı stagflasyonist periyodun yaşanmasına neden olacaktır

PİYASALARDA DURUM; PETROL VE ALTIN YÜKSELDİ, DAHA DA YÜKSELEBİLİR

Wall Street’te Dow Jones endeksi savaşa karşın yükseldi. Endeks geçen haftayı yüzde 0.8 artışla kapattı. Amerikan bankaları üçüncü çeyrekte yüksek kârlar açıkladı. En büyük ABD bankası JP Morgan’ın kârı üçüncü çeyrekte yüzde 35 sıçrama gösterdi. Endeksler de yükseldi. Finans kapital durursa düşeceğini biliyor, ne olursa olsun daima üst, bakalım nereye kadar?

Almanya’nın DAX endeksi haftayı küçük bir düşüşle kapatırken, İngiltere’de FTSE 100 endeksi yüzde 1.4 yükselişle haftayı tamamladı.

Yükseliş doğal ki petrolde oldu. Fiyatlar yine 90 dolar düzeyinin üzerine çıktı. Brent petrolün varili evvelki hafta 84.6 dolardan kapanmışken, geçen Cuma yüzde 7.5 yükselişle haftayı 90.9 dolardan bitirdi. Batı Teksas petrolünün varili de yüzde 5.9 artışla haftayı 87.69 dolardan kapattı.

İsrail’in Gazze’de kara harekatına başlamasıyla savaşın Ortadoğu’ya yayılma ihtimali fiyatların bilhassa Cuma günü yüzde 5.7 yükselmesine neden oldu. Piyasada, etraftaki büyük üretici ülkelerden tedarik külfetinin artacağına dair tasalar büyüyor.

PETROLDE 100 DOLAR ARTIK GÜZELCE YAKINLAŞTI

İran Petrol Bakanı Cevad Ovci, bölgedeki durum nedeniyle petrolün varilinin 100 dolara çıkmasının beklendiğini söyledi.

Son vakitlerde petrol üretimi artan İran’a ABD’den fiyatlarda önemli artışlara neden olabilecek yeni yaptırımlar gelebilir.

İran’ın üretimi günlük 3.2 milyon varile çıkmıştı. Yaptırımlardan evvel 3.8 milyon varildi ve yaptırımlarla 2 milyon varilin altına inmişti.

Brent petrolün fiyatı, İsrail-Suudi Arabistan yakınlaşmasıyla, Washington ile yapılacak bir mutabakat çerçevesinde Riyad’ın petrol arzını artıracağı beklentisiyle 5 Ekim’de 84 dolara kadar düşmüştü.

Petrol fiyatlarının yükselmesi, önümüzdeki kış aylarında doğal gazın, elektriğin, akaryakıtın; kelamın özü güç maliyetlerinin artması demek.

Uluslararası Güç Ajansı (IEA), perşembe günkü Ekim ayı raporunda, “Dünyanın deniz yoluyla yapılan petrol ticaretinin üçte birinden fazlasını oluşturan bir bölge olan Orta Doğu’da jeopolitik riskteki keskin artış, piyasaları gergin hale getiriyor” dedi.

ALTIN TEKRAR 2.000 DOLAR SONUNA DAYANDI

Altın fiyatları ise “riskten kaçan yatırımcının inançlı limana koşması” prensibiyle süratli yükseldi. Evvelki hafta kapanışta 1.845.20 dolar olan altının onsu yüzde 5.2 yükselişle haftayı 1.941,50 dolardan kapattı. Gümüşün onsu da geçen hafta yüzde 5.4 yükselerek 22.89 dolara çıktı.

Fiyatlar bilhassa Cuma günü süratli yükseldi, altında yüzde 3.1, gümüşte yüzde 4.3 artış oldu. Altın fiyatlarının daha fazla yükselmesine ABD Doları’nın güçlü pozisyonu mani oluyor.

Altının onsu, ABD Merkez Bankası’nın (FED) faiz siyasetine ait iletiler nedeniyle 5 Ekim’de 1.831,80 dolara kadar düşmüştü.

Altın fiyatları son bir yıl içinde birkaç sefer 1.950-2000 dolar düzeyini test etse de, 2.000 doların üzerine çıkmayı başaramadı ve buralardan geri döndü.

DEV İNŞAAT ŞİRKETİNİN İFLASI ÇİN FİNANSAL SİSTEMİNİ SALLAYABİLİR

Çin iktisadından hafif de olsa olumlu sinyaller geliyor. Eylül ayında ticaret fazlası (77.7 milyar dolar) beklentilerin üzerinde çıktı, ihracattaki düşüş de tekrar beklentilerden azdı.

Ancak, iki-üç hafta içinde Çin iktisadını çok daha derinden etkileyecek bir gelişme gündemde… 30 Ekim’de Hong Kong’ta Çinli emlak devi Evergrande’nin iflasını amaçlayan dava başlayacak. Bunun emlak piyasasının geri kalanı ve Çin finansal sistemi için ve hatta global olarak büyük tesirleri olabilir.

Evergrande, iki yıl evvel tahvil ödemelerini yapamadığı için büyük sıkıntılarla karşı karşıya kalmıştı. Çin Menkul Değerler Düzenleme Komitesi (CSRC), Evergrande’nin menkul değer ihraç etme başvurusunu reddetti.

300 milyar dolar borcu olan şirketin yine yapılandırılması gündemde fakat burada da meseleler var. Şayet, önerilen tekrar yapılandırma gerçekleşmezse, bunun geniş kapsamlı sonuçları olacak. Zira Çin emlak şirketlerinin bilhassa dış ülkelerdeki yatırımlarının yine yapılandırılmasını imkansız hale gelecek.

Evergrande için tekrar yapılanma mutabakatının tehlikede olmasının “Dünyanın en borçlu emlak şirketinin iflasına büyük bir adım manasına geldiği ve son derece güç durumdaki emlak dalında domino gibisi bir çöküş dalgasını tetikleyebileceği” vurgulanıyor.

ÇİN UCUZ PETROLDEN 10 MİLYAR DOLAR TASARRUF ETTİ

Diğer yandan Çin’in yaptırımlı ülkelerden petrol ithal ederek, bu yılbaşından beri yaklaşık 10 milyar dolar tasarruf etmiş olabileceği belirtiliyor.

2023’ün birinci dokuz ayında Venezuela, İran ve Rusya üzere yaptırım altındaki ülkelerden yapılan ithalat, Çin’in toplam ham petrol alımlarının yüzde 25’ini oluşturuyor. Bilhassa Rusya’nın indirimli petrolü bu yıl Çin ve Hindistan tarafından alındı. Rusya, bu ülkelere en büyük petrol satışı sıralamasında Suudi Arabistan’ı geride bıraktı.

Hadash’ın Facebook hesabından İbranice yapılan açıklamada, “Faşist sağ hükümetin işgali pekiştirmek için işlediği kabahatler, durdurulması gereken bölgesel bir savaşa neden oluyor. Böylesine sıkıntı günlerde bile pak sivillerin hayatına gelebilecek her türlü ziyanı dolaysız ve tartışmasız bir formda kınadığımızı tekrar söz ediyoruz” denildi.

‘HÜKÜMET BİRİNCİ GÜNDEN BERİ BU SAVAŞI KIZIŞTIRIYOR’

Sivil can kayıplarının önüne geçilmesi davetinde bulunan MAKİ ve Hadash, ‘Arap ve Yahudi, işgalin tüm kurbanlarının ailelerine taziyelerini ilettiklerini’ belirtti. MAKİ ve Hadash, ‘şiddet ve tansiyonun pek çok suçsuz insanın hayatına mâl olacak halde keskin ve tehlikeli bir biçimde tırmanmasının tüm sorumluluğunun faşist sağ hükümette olduğunu’ savundu. Son bir haftada İsrailli yerleşimcilerin ‘hükümetin himayesi altında, işgal altındaki bölgelerde etrafa saldırdığını, Mescid-i Aksa’ya saygısızlık ettiğini ve Huara’da bir pogrom daha işlediğini’ aktaran iki siyasi oluşum, akabinde ‘gerilimin çok önemli bir formda tırmandığı bir güne uyandıklarını, bu tırmanışın, sağ hükümetin birinci günden bu yana kızıştırdığı tüm bölgede bölgesel ve tehlikeli bir savaş riskini beraberinde getirdiğini’ kaydetti.

‘İŞGALİN BİTMESİ İKİ HALKIN DA ORTAK ÇIKARINA’

Son gelişmelerin ‘Netanyahu hükümetinin tüm bölgeyi nasıl tehlikeli bir yola sürüklediğini gösterdiğini’ belirten MAKİ ve Hadash, bu gelişmelerin ‘bir kere daha, çatışmayı direktörün ya da askeri bir biçimde çözmenin yolunun olmadığını gösterdiğinin’ altını çizdi. “Sadece bir çözüm” var denilen açıklamada, bu tahlil yolu şöyle anlatıldı: “İşgale son verin ve Filistin halkının yasal taleplerini ve haklarını tanıyın. İşgalin sona erdirilmesi ve adil bir barışın sağlanması bu ülkedeki iki halkın tartışmasız ve ortak çıkarı.”

ULUSLARARASI TOPLUMA DAVET: SAVAŞ TAMTAMLARINI SUSTURUN

Netanyahu hükümetinin dünden bu yana meydana gelen gelişmeleri Gazze Şeridi’ne ‘intikam saldırısı düzenlemek için kullanılmasından derin tasa duyduklarını’ belirten iki siyasi oluşum, milletlerarası topluma ve bölgedeki başka ülkelere davette bulunarak ‘savaş tamtamlarını susturmak ve siyasi bir tahlilin teşvik edilmesini sağlayacak adımlara önayak olmak için derhal müdahalede bulunmalarını’ istedi.

MAKİ ve Hadash, bilhassa iki halkın birlikte yaşadığı yerlerde İsrail’in Arap vatandaşlarına yönelik mümkün intikam hareketlerine karşı ihtarda bulunarak, ‘bu gerçeklikte, İsrail’de Arap ve Yahudi olmak üzere tüm aklıselim güçlerin sorumluluğunun, toplumlara karşı şiddetin kışkırtılmasına ya da (kişi ve grupların) kanunu kendi ellerine almalarına karşı seslerini keskin ve net bir halde çıkarmak olduğunu’ söyledi.

İki siyasi oluşum, herkes için, işgal, ayrımcılık ve üstünlük olmadan, barış, eşitlik ve gerçek demokrasi ile dolu bir hayat inşa etmek maksadıyla ortak aksiyona geçme daveti da yaptı. (DIŞ HABERLER)