İsrail’e Filistin’deki ataklarını durdurması için 24 saat müddet veren Bahçeli, 3 gün sonra yeni bir açıklama yaptı. Kendisini eleştirenlere cevap veren Bahçeli, “Bizde geri adım yoktur. 24 saati Amerika’nın saatiyle özdeşleştirip, ‘Nerede 24 saat’ diye soran Amerikan uşakları, Biden saat kaçta dinlenme ofisine gitti” dedi.

Bahçeli, kendisine “Önden siz buyrun” biçimindeki tenkitlere ise şu cevabı verdi: “Gazze’yi müdafaa ve kollama misyonunu üstlenmek bize ecdadımızın mirasıdır. Devletim istesin, milletim takviye versin, koşullar da o denli gerektirsin Gazze’deki çocuklara kol kanat germek için yola revan olmasam namerdim.”

‘ATATÜRK YAŞASAYDI CUMHURBAŞKANLIĞI SİSTEMİ’NİN MÜDAFAACISI OLURDU’

Bahçeli’nin açıklamasından öne çıkan başlılar şöyle:

“Hükümet millet, millet hükümettir. Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemiyle, Aziz Atatürk’ün tarihi değerlendirmesi pekişmekle kalmamış, asıl mana ve muhtevasını bulmuştur. Şayet Atatürk bugün yaşamış olsaydı, devletimizin geçirdiği badireleri dikkate alarak Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin yılmaz ve yıkılmaz bir müdafaacısı olurdu.

Nasıl ki Cumhuriyet’ten dönüş yoksa cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminden de dönüş olmayacaktır.

Milli Çaba kahramanlarının, askeri, siyasi ve diplomatik uğraşlarının merkezinde Misak-ı Milli’nin vakitler üstü kararları vardır. Bilinmelidir ki Misak-ı Ulusal, ihlal edilemez bir egemenlik beyanıdır ve vakit aşımına tabi değildir.

Vatanımızı korumak, devletimizi müdafaa etmek, Anadolu topraklarına saplanıp kalarak yapılamaz. Bu türlü olursa kademe kademe vatanımızı kaybederiz. Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan, ülkemize yönelmiş tehditleri kaynağında bertaraf etmek için gayret içindedir ve yalnız değildir.

‘ANKARA İNANÇTA DEĞİLDİR’

Kudüs, Gazze, Halep, Kerkük inançta değilse, soydaşlarımız ve din kardeşlerimiz inançta değilse, Ankara’nın güvenliğinden hiç bir akıl ve vicdan sahibi bahsedemeyecektir.

Bugün Gazze’de yaşanan felaketler bir insanlık hatasıdır. Kadim devlet aklımız ve irademizle devrede olmazsak siyasi ve diplomatik temaslarımızı, askeri caydırıcıkla desteklemezsek, günü geldiğinde Gazze’deki dramların benzerine Allah koruma lakin Anadolu’da da mahkum olmamız kaçınılmazdır.

Bu niyetimin muhatapları zeka özürlü işbirlikçiler değildir. İşgal cephesinde birleşen ciğeri beş para etmez soysuzlar hiç değildir. 21 Ekim 2023 akşamı toplumsal medyadan yaptığım açıklamalar, milletine, devletine, insanlık onuruna ve gelecek kuşaklara duymuş olduğum sorumluluğun tarifidir. O günden bu yana takviye iletileri kadar haksız tenkitler de tarafımca takip edilmiştir.

‘BU VATANIN ÇOCUKLARINI ATEŞE ATMAK İSTİYORMUŞUZ…’

Bu vatanın çocuklarını ateşe atmak istiyormuşuz, Gazze’yi ecdat mirası olarak göremezmişiz, İsrail-Filistin çatışması bizim de sıkıntımız değilmiş… Bu tabir sahiplerinin hepsi birden vicdanen ve kalben yanmış ve küle dönmüş bir avuç çapulcudur. Gazze’deki toplu katliamı, soykırıma varan İsrail şiddetini idrak etmek için Filistinli olmaya gerek yoktur, birilerinin argüman ettiği üzere Arap olmaya da gerek yoktur, hatta müslüman olmaya da gerek yoktur. Yalnızca insan olmak, insani pahaları savunmak kafidir.

Biz çok şükür namussuz değiliz. Tarafız. Haklının, temizin, insan onurunun, tarih ve inanç kontağımız olan kardeşlerimizin tarafıyız. 24 saat dolmuştur. Türkiye Cumhuriyeti, insanlık nam ve hesabına barış ve tahlil iklimini yeşertmek, garantörlük düzeneğini kurmak ismine her türlü müdahale ve çabaya hazır ve kararlı olmalıdır. Bizde geri adım yoktur. 24 saati Amerika’nın saatiyle özdeşleştirip, ‘Nerede 24 saat’ diye soran Amerikan uşakları, Biden saat kaçta dinlenme ofisine gitti?

‘GAZZE’Yİ MUHAFAZA MİSYONU TÜRK MİLLETİNİNDİR’

BM Genel Sekreteri Refah Hudut Kapısı’nda uzunluk göstermekten diğer bir şey yapamamıştır. Gazze için Kahire Barış Zirvesi’nden sonuç çıkmamıştır. O halde Gazze’yi müdafaa ve kollama misyonu Türk milletinin üzerindedir. Ya kalıcı barış ortamı sağlanarak iki devletli tahlil için masaya otururlar ya da Türkiye Cumhuriyeti her ihtimali dikkate alarak reaksiyonunu en üst seviyede en seri ve sert formda gösterir. (HABER MERKEZİ)

Çocukken, savaşın yalnızca kitaplarda ve sinemalarda olduğunu düşünürdüm. Hiçbir devlet yöneticisinin savaş çıkaracak kadar makus olamayacağını, sıkıntıları aklı selim, mantık çerçevesinde çözeceklerini sanırdım. Bana nazaran ülkeyi yöneten kocaman akıllı bireylerin insan vefatına müsaade vermesi, imkânsızdı. Vakit ilerledikçe ve kapitalizmi tanıdıkça, durumun tam karşıtı olduğunu anladım. Canlı televizyon yayınında, insanların üzerine bombalar atıldığını gördüm. Üstelik öldürmenin o denli tek tek değil, bir atakta mümkün olan en fazla insanı kapsayacak yollarla gerçekleştirdiklerini gördüm.

Anladım ki her an dünyanın rastgele bir yerinde bir savaş çıkabilir ve toplu katliamlar yaşanabilirmiş. Gücü elinde tutan emperyalist ülke, gücü olmayana istediği üzere zorbalık uygulayabilirmiş. Bir ülke keyfi olarak güçsüz olanı amacı haline getirebilir, ya da kendi halinde yaşayan iki ülke çok kolay birbirine düşman edilip yıllarca savaştırılabilirmiş. Meğerse ülkelerin “savunma sanayisi” olarak isimlendirdiği bölümlerin ve bütçelerin asıl hedefi savunma değil saldırmak ve savaşmakmış. Dünyanın istikrarı güce ve zenginliğe nazaran şekilleniyor ve memleketler arası ilgileri bu türlü belirleniyormuş. Ayrıyeten öldürmek ve yok etmek için her türlü teknolojiyi kullanmak mubahmış.

Geçen sene, Rusya-Ukrayna savaşı hayatımızın merkezine oturdu. Şimdilerde, İsrail-Filistin gündemi domino ediyor. Gün geçmiyor ki, yüreğimiz ağzımızda bir kriz, bir kaos takip etmek zorunda kalmayalım. Ülkemiz, krizler ve kaoslar konusunda en önde koşanlardan. Biz esasen başka bir kategoriyiz. Dünyaya baktığımızda ise, güç ve iktidarını korumak isteyen emperyalistler, her şeyi kendilerine hak görüp ne isterlerse yapıyorlar. Sayelerinde bütün dünyada yaşayan suçsuz halklar elleri yüreklerinde olup bitenleri izliyorlar.

İsrail, yıllardır Filistinlilere karşı uyguladığı planını, artık kanlı taarruzlarla tamamlamaya çalışıyor. Amaç, küçücük kalan son Filistin topraklarını da ele geçirmek üzere görünüyor. BM’ye nazaran Gazze’ye fosfor bombası atıldığı tez edildi. Bu bir kitle imha silahı ve büyük yıkımlar yaratacak güce sahip. Beyaz Fosfor denilen kimyasal endüstride de kullanılır. Bu kimyasalın olduğu yerlerde özel tedbirler alınır, solunması halinde teneffüs yollarında tahrişe ve akciğer hasarına neden olur. Çok yanıcı ve toksik bir husustur. Havayla temas ettiğinde tutuşur ve yüksek dereceye kadar ısı üretir. Yüksek derece derken, metali ergitecek kadar yüksek sıcaklıklardan bahsediyorum. Yanmanın olduğu yerde her şeyi yakar ve yok eder. Savaşta kullanılma sebebi gayesi yakmak, aydınlatmak yahut duman oluşturmak içinmiş. Savaş kesimi, işine gelen teknolojiyi kendi çıkarları için kullanmayı çok güzel öğrenmiş

İş güvenliğinde Beyaz Fosfor ile çalışılan yerlerde son derece dikkat edilir. Bu tıp alanlarda harika güvenlik önlemleri uygulanır. Çalışanlar, özel esirgeyici giysiler, eldivenler, gözlük, maske ve teneffüs aygıtları kullanmak zorundadır. Beyaz Fosfor, özel olarak tasarlanmış inançlı depolama alanlarında saklanır ve bu depolama alanları itinayla korunur. Havadaki Beyaz Fosfor düzeyleri, bir metreküp başına 1 mikrogram (1 μg/m³) yahut daha yüksek olduğunda tehlike oluşturur. Bu kadar düşük bir ölçü bile insanların sıhhatine önemli ziyanlar verebilir. Argümana nazaran böylesi bir kimyasal Gazze’de insanların üzerine atıldı. Bu tıp kimyasallar yalnızca insanlara ziyan vermekle kalmaz, birebir vakitte bitkilere ve hayvanlara da ziyan verir

Gücü elinde tutanlar silah yapmak konusunda inanılmaz yaratıcılar. Güya bütün teknolojik bilgiler silah sanayine hizmet ediyor üzere geliyor beşere. Birçok teknolojiyi savaşta kullanılacak formüllere çevirmeyi başarmışlar. Hedef tek atılımda çok fazla ve kolay insan öldürmek. Bu mantıkla yaratılan silahlara kitle imha silahı deniyor. Memleketler arası kontratlarda bu kitle imha silahlarının kullanımı yasak. Bunu yapan ve kullanan devletler tek tek bunların kullanımının yasak olduğu mevzuatları imzalayıp kabul etmişler, lakin bu yasağı çiğnemekten hiç imtina etmiyorlar. Zira bu emperyalist güç seviciler için ilkesel ve ahlaki kıymetler diye bir şey yok. Canlarının istediğine ya kılıf uyduruyorlar yahut hiç umursamadan kuralları çiğniyorlar, güya kendileri imza atmamış üzere davranıyorlar.

HİTLER VAKTİNDE ZYKLON B KULLANILDI

Hitler vaktinde bütün bilgi birikimi ve kaynaklarının birçoklarını savaşa harcamış. Elinde hem maddi gücü hem de insan öldürmek için gerekli teknolojisi varmış. Esasen o maddi ve teknolojik gücü olmasa bu kadar katliam yapamazdı. Mesela insanları odalara koyup Zyklon B gazını vererek öldürmüşler. Zyklon B, böcek öldürmek için yapılmış, fakat 1. Dünya Savaşı’nda da insan öldürmek için kullanıldığı söyleniyor. Bu toplu katliamlardan sonra dünya Hitler’in soykırım yaptığını kabul etmiş ve kınamış. Fakat bunu kınayanlar ve kabul edenler artık diğerlerine tıpkı soykırımları yapıyorlar.

İnsanlık tarihi boyunca savaşırken, daima olarak teknolojiyi kullanmıştır. Top ve tüfek icat edilmeden evvel, metal gereçleri ısıtıp günlerce ellerinde döverek kılıç yaparlarmış. Tarihteki öykülere bakıldığında, o kılıcı yapmak için harcadığı vakti öteki hiçbir alet edevat için harcamadığı aşikâr. Bir sürü efsaneleşmiş kılıçlar ve kıssaları var. Fonksiyonuna bakıldığında ise insan öldürüyor.

Sonrasında ateşli silahların icadı, insanlık ismine kanlı bir dönüm noktası oldu. Bu icat, savaşın tabiatını değiştirdi ve dünyayı daha şiddetli bir yer haline getirdi. Ateşli silahlar en yaygın 16. yüzyılda kullanılmaya başlandı. Bu silahlar sayesinde savaşlar daha kanlı ve daha ölümcül hale geldi. Birtakım tarihçilere nazaran, 16. yüzyılda bir milyondan fazla insan ateşli silahlarla öldürüldü. Bu ateşli silahlarla birlikte her şey makus bir noktaya evrildi. Köroğlu da vaktinde “Delikli boru icat oldu, mertlik bozuldu” demiş ya. Savaşarak birbirini öldüren insanlık, bu süreçten sonra silahla kolay ve toplu vefatlar yaratmaya başlamış ve silah endüstrinde daima yeni teknolojiler üretilmiş.

HER İCAT, SAVAŞ TEKNOLOJİSİ İÇİN BİR FIRSATA DÖNÜŞTÜRÜLMÜŞ

Her icat, savaş teknolojisi için bir fırsata dönüştürülmüştür. Albert Einstein, atomun parçalanabileceği fikrini ortaya atmış ve bu deneyin uranyum ile yapılabileceğini öngörmüştür. 1939 yılında, Einstein, Amerika Birleşik Devletleri Lideri Franklin D. Roosevelt’e bir mektup yazarak, Nazi Almanya’sının atom bombası geliştirmeye çalıştığını ve Amerika Birleşik Devletleri’nin de bu silahı geliştirmesi gerektiğini belirtmiştir. Einstein, o vakitler muhtemelen önerdiği şeyin büyüklüğünden habersizdi. 1945’te, Amerika Birleşik Devletleri’nin Japonya’ya atom bombası atması üzerine, Einstein bu olayı “büyük bir trajedi” olarak tanımlamış.

Atom bombasının atıldığı bölgede, patlamanın yarattığı şok dalgası ve radyasyon nedeniyle çok sayıda insan ölmüş. Binalar, köprüler, yollar ve öbür altyapılar tahrip olmuş. Bölgede, yıllarca radyasyon kirliliği yaşanmış. Bu kirlilik, insanlarda ve hayvanlarda kanser ve öbür sıhhat sıkıntılarına neden olmuş. Direkt ve dolaylı olarak ölen insan sayısı kesin olarak bilinmemekle birlikte, yaklaşık 200.000 kişi olduğu söylenmiş. Patlamanın direkt tesiriyle yaklaşık 80.000 ağaç yok olmuş. Nagazaki’de ise, patlamanın direkt tesiriyle yaklaşık 40.000 ağaç yok olmuş. Atom bombasının patlamasından sonra, Hiroşima ve Nagazaki’de bitki ve hayvanlarda büyüme ve gelişmede meseleler görülmeye başlanmış.

Atom parçalandığında çok büyük bir güç açığa çıkar. Bu, insanlık için büyük bir buluştur. Dünya bu buluşu bugün için güç üretimi ve sıhhat kesiminde kullanıyor. Lakin, atomu parçalama esnasında çok büyük radyasyon açığa çıktığından, nükleer güç santrallerine güzel bakılmıyor. Zira mümkün bir tehlikede radyasyon sızıntısı olabilir. Bu, Çernobil felaketine bir örnektir. İnsanlık, güç için kullanmadığı atom parçalama işini bomba olarak kullanmış. Paralel bir anlayışla, günümüzde nükleer başlık taşıyan füzeler de mevcuttur.

HALEPÇE’YE HARDAL GAZI ATILMIŞ

Birinci Dünya Savaşı’nda Alman ordusu, Belçika’nın Ypres kentine tonlarca hardal gazı kullanmış. Bu, yaklaşık 5.000 kişinin ölmesine yahut yaralanmasına neden olmuş. Hardal gazı, I. Dünya Savaşı’nda en yaygın kullanılan kimyasal silahlardan biriymiş. Halepçe Katliamını bilirsiniz, Saddam Hüseyin de kente hardal gazı atmıştı. Bu katliam, insanlığın tarihindeki en büyük kimyasal silah saldırısı olarak kabul edilir. Hardal gazı, ciltte, teneffüs yollarında ve gözlerde yanıklara neden olan kimyasal bir silahtır. Bu yanıklar ekseriyetle ağrılı ve kalıcıdır. Hardal gazı ayrıyeten teneffüs yollarında ve gözlerde iltihaplanmaya neden olur. Bu iltihaplanma vefata yol açar. Hardal gazı, endüstride böcek öldürmek için kullanılır. Endüstride kullanımında iş güvenliği için aşağıdaki önlemler alınır: Hardal gazına maruz kalan bireyler, acil tıbbi yardım almalıdır. Havadaki oranı 1 metreküpte 5 * 10^-12 gram kadar olduğunda bile tehlikelidir. Yani eser ölçüde olması bile tehlikelidir. Özel depolarda saklanır. Uygun teneffüs hami, beden gözetici giysiler ve cilt ve göz koruyucuları kullanılır.

Diğer kitle imha silahları şunlardır: Hudut gazları, hudut sistemini felç ederek vefata neden olurlar. Kan zehirleyiciler, kan hücrelerini ve dokuları tahrip ederek mevte neden olurlar. Biyolojik silahlar, zehirli bitki, hayvan ve mikroorganizmaları içeren silahlardır. Bu silahların kullanımı yasaktır. İnsan bunları düşündüğünde kanı donuyor. Bu zehirler, temiz sivillerin üzerinde de kullanılıyor. Savaşın her türlüsüne karşıyım. Askerlerin üzerine de atılsalar kabul edilebilir bir yanı yok.

İnsanlık tarihi boyunca hiç boş durmamış. Ateşli silahlardan sonra roketler üretmeye başlamış ve bomba atabilmek için süratli uçan, radara yakalanmayan uçaklar icat etmiş. Sonrasında füze icat etmişler. Bir yerden fırlatılıp hop, istenilen noktaya gidiyorlar. Başlarda füzeyi yapıp ateşlediklerinde istedikleri noktaya ulaştıramıyorlarken, şimdilerde yaptıkları füzeleri istedikleri yere ulaştırabiliyor. Bu silahlar yalnızca insanlara ziyan vermekle kalmayıp bütün canlılar için tehlikeli. Patlayan silahlar büyük bir şok dalgası ve ısı oluşturuyor. Bu nedenle, bitki ve hayvanlara da ziyan veriyor. Ayrıyeten patlayınca yüksek dozda radyasyon yayıyor.

DÜNYADA 8-10 ÜLKEDE NÜKLEER BAŞLIK TAŞIYAN FÜZE BULUNUYOR

Normal şartlarda, Japonya’ya atılan atom bombalarından sonra nükleer başlık taşıyan füzelerin üretimi yasaklandı. Lakin, dünya devi ülkeler bir mazeret bulup bu füzeleri üretmeye devam etti. Dünyada 8-10 ülkede nükleer başlık taşıyan füze bulunuyor. Kimilerinin patladı an vereceği ziyan 1 milyon ton TNT patlayıcının patlamasıyla birebir tesire sahiptir. Bu, kent büyüklüğünde bir alanı yok etmeye yetecek kadar büyük bir güçtür. Patlamanın tesiriyle ne insan ne hayvan ne de bitki yaşayabilir. Bu ortada, bu kadar büyük bir nükleer başlık taşıyan füze, bir kıtadan başkasına atıldığında çok az bir sapma ile gayesini bulabiliyormuş.

Kitle imha silahları, çok büyük ölçüde yıkıma neden olur. İnsan, hayvan ve bitki ayırmaz. Nükleer silahlar, koca bir kenti yakıp parçalayıp yok edebilir. Kimyasal silahlar havaya karışınca uzak alanlara yayılarak hem beşere hem de başka canlılara ziyan verir. Bu kimyasalların yayılmasının denetimi mümkün değildir. Atıldığı bölgelerden uzak alanlara dağılarak, bazen eser ölçüsü dahi bir insan ve canlının vefatına neden olabilirler.

Ülkeler, askeri araştırma ve geliştirme için her yıl milyarlarca dolar harcıyor. Bu, silah sanayii için harcanan bütçe, ülkelerin besin için ayırdığı bütçeleriyle birebir ölçüde. Bazen de savaş için ayırdıkları bütçe çok daha fazla. Güya bütün dünya birbirine düşman olmuş, birbirini yok etmek için hazırda bekliyorlarmış üzere bir izlenim veriyor beşere.

Edindiğim sayısal bilgiler, güçlü olanın zayıf olana nasıl hükmettiğini açıkça gösteriyor. 2022 yılı için Filistin’in savaş bütçesinin yaklaşık 1 milyar dolar olduğu varsayım ediliyor. İsrail’in 2022 yılı savunma bütçesi ise 23,4 milyar dolar olarak varsayım ediliyor. Filistin’in 1 milyar doları, İsrail’in 23,4 milyar doları yanında çok küçük kalıyor. Bu durum, savaşın sonucunu da evvelden kestirmeyi kolaylaştırıyor. İsrail, Filistin’e karşı teknolojik ve askeri üstünlüğe sahip. Bu durum, Filistin’in maruz kaldığı eşitsizliği ve zulmü gözler önüne seriyor. Filistin, İsrail’in karşısında savunmasız durumda.

Büyük güçlerin elinde bulunan teknoloji, savaşın mukadderatını belirliyor. İHA’lar, robot teknolojileri, yapay zeka üzere teknolojilerle yapılan ölümcül araçlar, savaşların daha yıkıcı ve acımasız hale gelmesine neden oluyor. Bana kalırsa bu durumlar, dünyanın yok oluşuna gerçek gidişi de hızlandırıyor. Güç ve para hırsı, dünyayı bir vefat makinesine dönüştürüyor. Bu durumdan en çok ziyan görenler ise çocuklar oluyor. Onlar, büyük insanların neden birbirlerini öldürmeye ve dünyayı yok etmeye çalıştığını asla anlayamayacaklar.

*A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı

KAYNAKLAR

• Wikipedia:
• Atom Bombası Araştırma Enstitüsü’nün (JAERI) verileri
• Kimyasal Silahlar Konvansiyonu

• Stockholm International Peace Research Institute (SIPRI): https://www.sipri.org/
• BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliği

Bahçeli’nin açıklamalarından satır başları şöyle:

BİZ SİYASETİ YAPTIK MI ADAM ÜZERE YAPARIZ: Milletimizden aldığımız yahut alacağımız takviyesi tekrar milletimize hizmet olarak tahvil etmekle mesulüz. Çünkü övüncümüz millettir, gücümüz devlettir. Milliyetçi Hareket Partisi’yle Cumhur İttifakı’nın siyaseti bu temel üzerinden yükselmekte, istikbali istiklal onuruyla kucaklamaktadır. Önümüzde iki siyasi olay vardır ve ortadadır. Birincisi, 17 Mart 2024 tarihinde gerçekleşecek 14’üncü Olağan Büyük Kurultayımızdır. Oburu de, 31 Mart 2024 tarihinde yapılacak Mahalli Yönetimler Seçimi’dir. Büyük Kurultay’ımızın demokratik ve tüzel çatısı ilçe ve vilayet kongrelerimizin tamamlanmasıyla örülmüştür. Bu kapsamda 9 Ağustos 2023 tarihinde başlayan kongre sürecimiz Büyük Kurultayımızla taçlanacak ve noktalanacaktır. Çok şükür ilçe ve vilayet kongrelerimiz muvaffakiyetle, sağduyuyla, heyecanla ve yüksek iştirak eşliğinde tezahür etmiş, sırayı da Büyük Kurultayımız almıştır. Bu münasebetle, kongrelerimizin temininde samimiyet ve dirayetle emeği geçen, Teşkilat İşlerinden Sorumlu Genel Lider Yardımcımız başta olmak üzere, Merkez İdare Heyeti ve Merkez Disiplin Şurası üyelerimize, siz pahalı milletvekili arkadaşlarımıza başka farklı teşekkür ediyor, takdirlerimi sunuyorum. Biz siyaseti yaptık mı adam üzere yaparız, şevkle yaparız, coşkuyla yaparız, el ele yaparız, omuz omuza yaparız, her birimiz bayrak olur, vatan olur, birbirimizin kefili ve can beraberi oluruz. Dava arkadaşlığında mukadderat de paylaşılır, ıstırap de paylaşılır, kefen de paylaşılır. Bizim uğraşımızda yürek vardır, mertlik vardır, millete sevda vardır, dürüstlük vardır, hürmet ve sevgi temeldir. Diğerleri üzere çıkarların peşinde, siyasi hırsların izinde koşmadık, koşmayız, problem Türkiye ve Türk milleti oldu mu hiçbir şey de hudut tanımayız.

YENİ BİR TÜRK MUCİZESİNE BİRLİKTE İMZA ATACAĞIZ: “2024’e Hakikat, Diyar Diyar Anadolu” temasıyla 31 Mart 2024 tarihine dört başı mamur halde, inançla bezenmiş yüreklerimizle hazırlık içindeyiz. Siyasi ve stratejik planlamasını yaptığımız genişletilmiş bölge istişare toplantılarımıza da geçtiğimiz hafta sonu başlamış durumdayız. 26 Kasım 2023 tarihine kadar ek 9 farklı bölge istişare toplantımızı yaparak siyasi çalışmalarımızı Türkiye’nin tamamına yaygınlaştıracağız. Vatandaşlarımızla ve dava arkadaşlarımızla buluşacağız. Siyasi değerlendirmelerimizi, isabetli niyetlerimizi, gerçekçi amaçlarımızı özveriyle paylaşacağız. Sıkılmayacağız, sıkılı yumruklar varsa onları açacağız. Yorulmayacağız, başında soru işareti olanları aydınlatacağız, Türkiye ve dünya sorunlarını anlatacağız. 14 Mayıs ve 28 Mayıs 2023 Milletvekili ve Cumhurbaşkanlığı Seçimlerinin muazzez sonucunu 31 Mart 2024 Mahalli Yönetimler Seçimleriyle perçinleyip Türk ve Türkiye Yüzyılının inşa ve ihya gayretine koyulacağız. Cumhur İttifakı olarak, Cumhuriyet’in yeni yüzyılında Türkiye Cumhuriyeti’ni çağın üzerine sıçratacağız. Yeni bir Türk mucizesine birlikte imza atacağız.

ONLARIN 81 VİLAYETTE ADAY ÇIKARMA TEZLERİ YALNIZCA TANTANADIR: Milliyetçi Hareket Partisi ve Cumhur İttifakı olarak insanımızla iç içeyiz, yan yanayız, tıpkı istikametin rotasındayız. Hayatın her anında insanımızla buluşuyoruz, hıyanet, hamakat ve hamaseti birlik ve beraberlik ruhuyla buruşturup atıyoruz. Biz bir insanın kaftanına değil, başının içine, kalbinin nasıl attığına bakıyoruz. Biz rütbeye, unvana, şöhrete değil; adam mı değil mi ona dikkat ediyoruz. Sayın Kılıçdaroğlu ve başkaları, bakınız ne diyordu vatan ve istiklal şairimiz Mehmet Akif: “Aslını gizleyemez insan, giydiği kaftanlarla. Bilmez lakin kendini kandırır, söylediği palavralarla.” Her kim ne yapar, kendine yapar, kendi kendine iflasını sağlar. Onların 81 vilayette aday çıkarma savları yalnızca tantanadır. Tarih bunları bir gün kesinlikle yazacaktır. Şayet bir millet, şayet büyük bir fikrin ateşlediği dava; birinci zorlukta, birinci zorba atakta hakkından vazgeçmiş olsaydı, tarih diye bir şey asla olmaz, olamazdı. Biz ardımıza değil, önümüze bakıyoruz. Zira ardımıza baktığımız takdirde ayağımızın birinci tümsekte takılacağını, birinci pürüzde yere yığılıp kalacağımızı, birinci badirede güzergahımızdan sapacağımızı biliyor ve görüyoruz.

İNSAN HAKLARI SAVUNUCULARI, SORUYORUM ALAYINIZA NEREDESİNİZ?: 400 yılı aşan bir mühlet hakimiyetimiz altında adalet, hakkaniyet, şefkat, müsamaha ve huzurla yönetilen, Harem-i Şerifimizin kalpgahı Kudüs 9 Aralık 1917’de İngilizler tarafından işgal edilmişti. O gün bugündür Kudüs ağlıyor, Gazze ağlıyor, samimi Müslümanlar feryat figan ediyor. O günden beri mabetlerimizin kanı çekiliyor, ahı yükseliyor, mazlumların göz pınarlarından sicim üzere yaşlar akıyor. Harem-i Şerif’in içinde yer alan Mescid-i Aksa bu yüzden hüzünlü, Kubbetü’s Sahra bu nedenle mahzun, Filistinli kardeşlerimiz bu sebeple gariptir. Kudüs İslam’dır ve tıpkı vakitte Türklüğün derin izlerini taşımaktadır. Merhum Falih Rıfkı Atay’ın meşhur yapıtında anlatılan Zeytindağı Kudüs’tedir. Kudüs mukaddesatımızın namus kilididir. Gitti demekle gitmez, düştü demekle düşmez, İsrail’in demekle bu tartı bu sıkleti çekmez, çekemez, çekmeyecektir. Sanmasınlar yalnızca Kudüs, yalnızca Gazze İslam’dır, buraların dağı İslam’dır, taşı İslam’dır, kuşu İslam’dır, kurdu İslam’dır, havası İslam’dır, toprağı İslam’dır ve koruyucusu Allah’tır. Evanjelist ve Kabala tezgâhı pususunu kurmuş, Siyonizm’in infaz ve imha müfrezeleri hatasız günahsız insanları yayılım ateşine tutmuştur. Kıyamet günü senaryoları tedavüle sokulmuştur. Zalimler kudurmuş, zulüm seriye bağlanmıştır. Savaş kabahati kabul edilen ve ciğerleri patlatan beyaz fosfor bombası kullanıldığına ait deliller bir bir ortalığa dökülmüştür. Gazze’de insanlık bedelleri, insan hak ve hukuku sukut etmiş, vurgun yemiş, yağma edilmiştir. Gazze’de çocuklar, kundaktaki bebekler, yaşlılar, bayanlar, tüm sivil ve günahsızlar kurşunların, bombaların, barbar akınların canlı maksadıdır. Sivillerin yaşadığı 2 binden fazla bina bombalanmıştır. Bebeklerin ağzında emzik değil yara izi, süt değil kan lekesi vardır. 724’ü çocuk, 458’i bayan olmak üzere can kaybı yaklaşık 2 bin 700’e dayanmış, yaralı sayısı da 9 bin 600’i bulmuştur. Sanıyorum hepiniz ya gazetelerde ya da televizyon ekranlarında görmüşsünüzdür; İsrail bombardımanıyla ağır yaralanan bir anne ve hareketsiz yattığı sedyenin başında ona bakan Filistinli sabinin imgeleri beşerim diyen herkesin kalbini sızlatmıştır. Tek dişi kalan kelamda uygar ülkeler sırayla İsrail’in gerisinde toplanmıştır. Yeri geldiğinde mangalda kül bırakmayan insan hakları savunucuları, soruyorum alayınıza neredesiniz? Avrupa ülkelerinin Filistin lehine yapılan haklı ve pak şovları yasaklaması utanç duyulacak bir ilkellik değil midir? İsrail’in başına gelenler karşısında yas tutup da, Gazze’nin çığlıklarına kulak tıkayanlara her şey bir yana insan demek mümkün müdür?

İKİ DEVLETLİ TAHLİL VASATI KESİNLİKLE OLUŞTURULMALIDIR: 12 Ekim’de İsrail’i ziyaret eden, bugünlerde tekrar ziyareti gündemde olan ABD Dışişleri Bakanı, Tel Aviv’de: “Ben bugün yalnızca Dışişleri Bakanı olarak değil, bir Yahudi olarak da buradayım” demiştir. Pekala Müslüman Türk milleti oraya giderse olacakları hesap eden bir akıl, mantık ve izan sahibi sanki karşımıza çıkacak mıdır? Gazze’ye insani yardımların önü kesilmemelidir. Refah Hudut Kapısı ile Akdeniz’de oluşturulacak insani yardım koridoru aracılığıyla Gazzelilere el uzatılmalıdır. Türkiye tarihi ve vicdani sorumluluğun fevkinde üç uçak dolusu insani yardımı Mısır üzerinden Gazze’ye göndermiştir. İsrail ataklarına derhal son vermelidir. İki devletli tahlil vasatı kesinlikle oluşturulmalıdır. 18 Ekim 2023 tarihinde toplanacak İslam İşbirliği Teşkilatı top çevirmekten, cılız kınama bildirilerinden çok daha fazlasını yapacak karar ve kararlılık içinde olmalıdır. Sayın Cumhurbaşkanımızın akılcı, ahlaklı ve faal diplomasisi desteklenmelidir. Ayrıyeten ABD’nin Doğu Akdeniz’e uçak gemilerini sevk etmesi hafife alınamayacak bir tehdit ve sorumsuzluktur.

SURİYE VE IRAK TEZKERESİNE NE DİYECEKSİN ONU SÖYLE?: Gördüğüm kadarıyla CHP Genel Lideri sorduğu soruların gerçek ve isabetinden daha çok, laf olsun torba dolsun sıkıntısındadır. Boşa sallayıp sanki dolu meblağ mıyım gayretindedir. Çalı tabanında çadır kurmanın merakındadır. Geçen haftaki küme toplantısında bize birtakım sorular yöneltmiş. Allah var ya pek ciddiye almadım, zira sorular yeterli hazırlanmamış, hepsi de baştan savma. Sayın Kılıçdaroğlu onu bunu bırak, bugün görüşülecek Suriye ve Irak tezkeresine ne diyeceksin onu söyle? Evet mi, hayır mı oyu kullanacaksınız bunu açıkla. Sudan mazeretlere sığınma, nerede durduğunu göster. Türkiye’nin ulusal güvenliğine yönelik ayrılıkçı hareketlere dayanak misin değil misin? Söyle de duyalım. Terör tehdidi ve güvenlik riskine karşı memleketler arası hukuk çerçevesinde gerekli her türlü önlemin alınmasından yana mısın değil misin? Paylaş da bilelim. Irak ve Suriye’deki tüm terör örgütlerinden ülkemize bundan sonra da yönelebilecek akınları bertaraf etmek ve kitlesel göç üzere başka beklenen risklere karşı ulusal güvenliğimizin idame ettirilmesinin yanında mısın değil misin? İtiraf et de, ederini masrafını öğrenelim. Bu çerçevede Türk Silahlı Kuvvetleri’nin gerektiği takdirde terör örgütlerine hudut ötesi harekat ve müdahalede bulunmak gayesiyle yabancı ülkelere gönderilmesine dayanak misin değil misin? Bir zahmet açıklığa kavuştur da duruşunu görelim. Bak Sayın Kılıçdaroğlu, sen de düzgün biliyorsun ki, Türkiye’ye gayri legal yabancı postalların ayak basması diye bir şey yoktur, şayet olursa verilecek yalnızca bir canımız vardır, çiğnenmesi gerekecek bir vücudumuz vardır, onlar da vatana, millete bin kere feda olsun.

ANAYASA MAHKEMESİ’NDEN DAVACI OLACAĞIZ: Geçtiğimiz hafta sonunda HDP’nin peruk takmış, poşu bağlamış, makyaj yapmış hali olan Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi isimli bölücü yapının 4’üncü Büyük Kongresi yapıldı. Bu terör gösterisinin yapıldığı salonda İstiklal Marşı okunmadı, Türk bayrağı asılmadı, bebek katilinin posteri sahneye taşınarak cinayet ve ihanete güzellemeler yapıldı. Ne Kılıçdaroğlu’ndan ne de öteki kaprisli, başları gidip gelen müzmin ortaklarından hiç ses çıkmadı. Bühtan oklarıyla devlete çürümüş diyen Kılıçdaroğlu, asıl çürümüşlerin nedense üzerini örtüyor. 4 Ekim 2023 tarihinde, Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi Ağrı Milletvekilinin de içinde bulunduğu ve bölücü parti üzerine kayıtlı bir arabada terör örgütüne katılmak üzere taşınan iki terörist kıskıvrak yakalandı. Yani Türkiye Büyük Millet Meclisi sıralarında oturan bir gurursuzun terörist sevk zincirinin tam ortasında yer aldığı bir defa daha teyit ve tevsik edildi. Sayın Kılıçdaroğlu, sizinkiler tekrar boş durmuyor, kaçak göcek dağa çıkmanın hesabını yapıyor, ama bizim kahramanlar da hiçbirisine hamd olsun nefes aldırmıyor. HDP; Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi derken, bir defa daha kostüm değiştirerek, bu kez da Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi ismini almıştır. 1990 yılından buyana DAİMA, ÖZDEP, DEP, HADEP, DEHAP, BDP, HDP, YSP kod ismiyle hıyanetin göbeğinde olan terör ve bölücülüğün siyasi yatağı artık de HEDEP olarak yoluna devam edecekmiş. Bizim anlayamadığımız, bu Anayasa Mahkemesi ne yapmaktadır? 2021 yılından beri HDP’nin kapatılmasıyla ilgili iddianameyi ne hakla, hangi hedefle, kimlere tatlı görünmek için sumen altında bekletme gereği duymaktadır? İsmi ne olursa olsun, bölücülüğün siyaset ayağını hukuken kırmak için daha hangi evrak, bilgi ve kanıtların olmasına gereksinim vardır? Hem tarih önünde, hem millet nezdinde, hem de yarın Mahkeme-i Kübra’da hainlerden olduğu kadar Anayasa Mahkemesi’nden de davacı olacağımızı, hakkımızı da söke söke alacağımızı cümle aleme ilan ediyorum. HDP’nin, kapatma davasının açılmasını takiben YSP ismiyle 14 Mayıs seçimlerine girmesi de Türk adaletiyle ve Türk milletiyle alay etmektir. Anayasa Mahkemesi Lideri ve üyeleri direkt size soruyorum, olan biten rezaletleri ne vakit görmeyi aklınızdan geçiriyorsunuz? Gecikmiş adalet, adalet değildir, bu gerçeği bilmiyor musunuz? Anayasa Mahkemesi’nin Kandil’le köprü kurması, teröristleri arkalaması hukuk onuruyla, demokrasi namusuyla mutlaka bağdaşmayacaktır. Yapılması gereken açık ve belirlidir. HDP ve devamında kurulan hangi parti varsa derhal kapatılmalı, bir daha bölücü ve yıkıcı bir siyasi tertibe ruhsat ve icazet verilmemelidir. (HABER MERKEZİ)

Köklerinden yere bağlı zeytin ve çınar ağaçları, üzerlerinde umarsızca dolaştığımız çimenler, sokaktaki kediler, köpekler, 10 bin yıl evvel evcilleştirerek etini sütünü beslenmek için kullandığımız koyun, keçi, sığır, domuz, bunlara yapışarak kanlarını emen keneler ve pireler… Dışarıdan bakıldığı vakit birbirinden farklı görünseler de biyoloji bilimi bunları, genomlarını saklama ve o genomun şifrelerini kullanma üslupları benzeri olduğu için tıpkı sınıf canlı kümesi olarak isimlendirmiş ve ökaryot canlılar ismini vermiş. Bu canlılar genomlarını hücrelerinin içinde özel bir bölmede, hücre çekirdeğinin içine gizlemişler. Hücre yapısı bulunmakla bir arada hücre çekirdeği bulundurmayan, hasebiyle genomu hücre içerisinde özgür duran bakteriler ise başka bir küme olarak sınıflandırılmıştır. Başka bir sınıf olsa da bakteriler de öteki canlılar üzere genom olarak dört farklı harfin (A, T, C ve G) art geriye dizili halinden oluşan bir yapı kullanıyorlar.

Bir de üçüncü bir küme var ki biyoloji bilimi bunları canlı sınıfına mı yoksa cansız sınıfına mı koyacağına şimdi karar verememiş! Lakin bunların da genomu var. Virüs ismi verilen bu varlıklar, kolay yapılarına karşın genomlarının varlığını garantiye alarak onların sayısını çoğaltmak için, çarçabuk hem genomları çekirdek içinde saklanmış canlıların hücrelerini hem de hücre çekirdeği bulunmayan bakterileri esir alarak kendi üremeleri için kullanabiliyorlar. Virüsler, genom olarak DNA’nın yanı sıra RNA’yı da kullanabiliyorlar. RNA da DNA üzere dört harften oluşuyor, bir tek farkla, T yerine U bulunduruyor. Ayrıyeten DNA’ya oranla korunması daha güç, çok fazla değişime maruz kalabiliyor. Birinci başta zayıflık üzere görünen bu özellik RNA genomu taşıyan virüslerin en güçlü yanını oluşturuyor; bu değişim sayesinde kendilerine çarçabuk istila edip kullanabilecekleri yeni hücreler bulabiliyorlar.

GENOM SAVAŞININ AÇTIĞI YARALAR

Genomlar kendilerini kopyalayarak çoğalmak ve sonraki nesillere aktarılarak varlıklarını sürdürmek için, içlerinde bulundukları hücreleri ve münasebetiyle canlıyı adeta bir kumanda merkezi üzere yönetirler. Genomun kopyalanması için dışardan A, T, C, G üzere DNA yapı taşlarının alınması gerekiyor. Bunlar da lakin öbür canlıların yapısında bulunuyor ve kaçınılmaz olarak diğer canlıların yenmesi ve genomlarının parçalanması gerekiyor. Parçalanan genomların yapı taşlarını kullanarak kendi genomlarının kopyalanması imkanlı hale geliyor. Bütün canlılar ortasında müddet gelmekte olan bu genom savaşlarında insan özel bir pozisyona sahip olmakla bir arada tarih, insanın bu savaşlardan büyük yaralar aldığını gösteriyor.

Bakterilerin ve virüslerin en büyük silahı çok kısa müddette çok fazla üremeleri ve bu üreme sırasında hem genomlarının kopya sayılarını artırmaları hem de genomlarında değişik noktalarda farklılaşmalar elde etmeleridir. Bu farklılaşmaların kimileri onlara olumsuz tesir ederken kimileri da onların, örneğin antibiyotiklere direnç göstermeleri üzere özellikler kazanmalarını sağlar. Bu özellikleriyle, virüsler ve bakterilerin çağdaş bilimlerin şimdi ortaya çıkmadığı periyotlarda genom savaşlarında insan tipine ağır darbeler indirdiğini görüyoruz. Örneğin veba hastalığına neden olan bakteri Yersinia pestis tekraren kere milyonlarca insan genomunu yok etti . Bu bakteri 1300’lü yılların ortalarında Avrupa nüfusunun yarıya yakınını ortadan kaldırdı. O devirlerde virüs ya da bakteri diye bir varlıktan ve kavramdan haberi olmayan beşerler çaresizce dualara ve büyülere başvurdular. Çağdaş bilimlerin ortaya çıkması sonucunda bakterilerin ve virüslerin genomlarının kopyalanması ve şifrelerini kullanmalarını engellemek üzere antibiyotik ve aşılar geliştirildi.

KÜRESEL ISINMA VE İNSAN GENOMUNUN YENİLGİSİ

Son 30 yılda insan, genom bilimi geliştirdi ve hem kendi genomunun tabiatını hem de düşman genomlarının tabiatını daha yeterli anlamaya başladı. Kendi genomunun yapısını inceleyen insan, geçmişteki cetlerinin binlerce tahminen de milyonlarca sefer farklı virüsler tarafından atağa uğramış olduğu[1]nu gördü. Yaklaşık 3,2 milyar harften oluşan insan genomunun neredeyse yarısı virüs genomu kalıntılarından oluşmaktaydı. Virüsler insanlara bulaştıklarında kendi genomlarının kopyalanmasını sağlamak için insan genomunun içine yerleşirler, daha sonra ayrılırlar. Anlaşılan o ki kimi virüsler kritik genom bölgelerindeki değişimlerden ötürü bu ayrılmayı gerçekleştirememişler, orada öylece kalakalmışlar. Bu nedenle insan genomu adeta genom savaşına gelen asker virüslerin bir mezarlığı üzeredir. Genom bilimi sayesinde artık kendi genomumuzda ya da virüs genomunda tek bir harfin değişmesinin ne üzere riskler içerdiğini kestirim edebiliyoruz. Son iki yılın yalnızca en ünlü virüsü değil tahminen de en ünlü varlığı Covid-19 hastalığının faktörü olan Sars-Cov-2 virüsü iki yılda dörtten fazla varyant oluşturdu. Bu süratli değişimin nedeni RNA virüsü olması ve çok fazla bulaşarak, çok fazla çoğalmasıydı.

İngiltere’de yeni bir varyant ortaya çıktığı periyotta, İngiltere’nin tüm dünya ile olan ekonomik, siyasi, sosyolojik ilgileri sarsıldı, havaalanları kapatıldı. Tüm bunlar virüsün genomunda, kritik bir bölgede nasıl bir tesirinin olacağı kestirilemeyen bir harf değişimi olmasıydı. Zira bir harf değişimi bu savaşta, insan ya da virüs için savaşın sonu manasına gelebilir. Kısa müddette çok sayıda üreme ve değişim geçirmek, çok varyasyona sahip olmak bu savaşta en kıymetli silahlar. Bu silahlar da daha çok bakterilerde ve virüslerde var. Sars-Cov-2 çağdaş genom bilimi ve aşı teknolojisine karşın Dünyada 652 milyon insanı enfekte etti ve 7 milyona yakın insanın hasebiyle genomun yok olmasına neden oldu. Gelecekte beşerler bu savaşta kullanmak üzere daha ne üzere çaba araçları geliştirecekler göreceğiz. Ama araştırmalar insan genomunun gelecekte daha fazla virüs saldırısına uğrayacağını iddia eden sonuçlar ortaya koyuyor. Mümkün taarruz artışının temel tetikleyicisi ise global iklim değişikliği olacak.

Konuyla ilgili araştırmalar iki derecelik bir artış durumunda 3 bin farklı göğüslü cinsinde göç dalgalarının başlayacağını ve bu göçle birlikte virüs çeşitlenmesinin artacağını öngörüyor. Virüs çeşitlenmesi ile virüslerin 4 bin sefer tipler ortası geçiş taarruzunda bulunacağı kestirim edilirken, doğal olarak beşerler da bu ataklardan hissesini alacak üzere görünüyor. Araştırmacılar her tipler ortası virüs sıçramasının mutlak surette Covid-19 gibisi bir pandemiye yola açmayacağını söylese de tehdit gereğince korkutucu. Genom savaşları rastgele bir tıp için bitse de tüm canlılar için lakin Dünya’nın sonu gelirse bitecek. Global ısınmanın ana tetikleyicisi insan çeşidi için bunun bedeli genom savaşları açısından ağır bir mağlubiyet manasına gelebilir.

*Ege Üniversitesi, Fen Fakültesi, Moleküler Biyoloji Anabilim Dalı

Sanatı kişinin kendini öteki biçimde söz edemediği zamanki söz ediş biçimi olarak tanımlayan Akakçe her sanatkarın sorumluluğunun toplumdan farklı olarak herkesin gidemediği o çizgiyi geçmek ve Ankara Escort geri gelip bulgularını beşerlerle paylaşmak olduğunu savunuyordu Çalışmalarında insan ve tabiat ortasındaki ahengi insanlığın tabiat üzerindeki yıkıcı tesirini ve bu tesirin doğayı nasıl şekillendirdiğini sorgulayan Akakçe nin en çok konuşulan Escort Bayan yapıtlarından biri 2000 yılında ürettiği Perfect Lovers oldu Akakçe seride insan ve tabiat ortasındaki ahengi iki insan figürü üzerinden ele aldı

Akakçe’nin kıymetli yapıtları ortasında Teddy Ayıcık Ahtapot Mr Hö Eryaman Escort Bayan üzere kendi hayal dünyasındaki karakter ve hayvanları resmettiği yapıtların yanı sıra The City of Dreams 2005 The End of the World 2010 ve The Nature of Time 2015 çalışmaları yer alıyor Yalnızca sanatıyla değil sıra dışı giysi stili ve tarzıyla de dikkatleri üzerine çeken Akakçe’nin New York ta yaşadığı periyotta yüzlerce tropik kuşu köpeği ve midilliyi sahiplendiği meskenine dev akvaryumlar kurduğu da biliniyor

Dünyanın önde gelen sanat merkezlerinde birçok stant açan Akakçe nin işlerinin sergilendiği yerler ortasında Whitney Museum of American Art New York 2002 PS 1 Contemporary Arka Center Long Island City New York 2001 New Museum New York 2002 Tate Britain Londra 2004 Chelsea Arka Museum New York 2007 Thyssen Bornemisza Arka Contemporary Kunsthaus Graz Graz Avusturya 2008 ve İstanbul Çağdaş Sanat Müzesi İstanbul 2009 bulunuyor

Sanatçının katıldığı değerli bienal ve şenlikler ortasında ise 2002 deki Metropolitan Iconographies 25 Sao Paulo Bienali 2001 deki Painting at the Edge of the World Walker Arka Center Minneapolis ve Paolo Colombo küratörlüğündeki 6 Uluslararası Đstanbul Bienali de yer alıyor

Sanatçı Las Vegas valisinin davetiyle 2006 yılının gündeme gelen projesi ‘Sky is the Limit’i Fremont Caddesi ndeki dünyanın en büyük LED ekranı olan Viva Vision da gerçekleştirdi

İnsan işini sevmediği vakit, çalışmak ıstırap haline gelir. Her gün bu sıkıntıyı çekmek omzunda ağır bir yük taşımak üzeredir. Uzmanlara nazaran bu çeşit gerilimlere daima maruz kalmak, insan ömrünü kısaltan bir şeymiş. Çalışma hayatım boyunca pek çok farklı işte çalıştım, farklı tecrübeler yaşadım. İş yerlerinin hiçbiri çok âlâ değildi, lakin çok makûs de değillerdi, bir istikrar vardı ve birbirlerine benziyorlardı. Uyguna ve berbata dair aşağı üst neler yaşanacağı bilinirdi ve sanırım bunlar kabul edilebilir düzeylerdeydi.

Ancak son vakitlerde durum hiç iç açıcı değil. Beşerlerle konuştuğumda çoğunluğu işlerinden nefret ediyor ve ekseriyetle sebep olarak beşerlerle çalışmanın ve bağlantı kurmanın çok yorucu olduğunu gösteriyorlar. Ağır çalışmak zorlamıyor, tempolu çalışmak ağır gelmiyor, insanları yıpratan şey etrafındaki beşerlerle kurdukları münasebetler. Herkes misal şeylerden şikayetçi: zorbalığa maruz kalmak, anlaşmamak, anlaşılmamak, ortaklaşamamak üzere durumlar. İş hayatının koşulları son yıllarda değişmeye başladı, insanların bir kısmı aksiliklere maruz kalıyor bir kısmı da bu aksilikleri yaratıyor.

Yıllardır İzmir’de yaşayan ve çalışan biri olarak söylüyorum, kentin kendine has bedelleri ve prensipleri vardı. Bu kıymetlere nazaran yaşamak epeyce keyifliydi. Beşerler birbirlerine ehemmiyet verir ve yardımcı olurlardı. İş hayatında da, yazılı olmayan lakin herkesin uyduğu kurallar vardı. Bu kurallar bir biçimde bilinir, hürmet gösterilir ve uygulanırdı. En aymazlar bile bu kurallara hürmet gösterir ve ahenk sağlardı zira toplumsal baskı hissederlerdi. Lakin son vakitlerde işler değişmeye başladı. Bu yazılı olmayan kurallar artık sık sık ihlal edilir, göz arkası edilir ve önemsenmez oldu. Aslında, bir kısım beşerler bırakın yazılı olmayanları, yazılı kurallara bile uymamaya başladılar.

SAYGISIZLIK YAPARKEN HİÇ YÜZLERİ KIZARMIYOR

Birkaç yıldan beri tuhaf sıkıntılar oluşmaya başladı. Şu sıralar etrafta o denli olaylar yaşanıyor ki, değme sinema mevzularına taş çıkarırlar. Sinema izlerken “Yok artık!” dediğimiz olaylar iş hayatında şahsen yaşanıyor. Bir kısım beşerler bu olağandışı öyküleri yazarken, bir kısmı da bunlara maruz kalıyor. Beşerler ikiye bölünmüş durumda, kendi kurallarını uygulayanlar ve bunlara maruz kalanlar. Bu kendi kurallarını uygulayanlarla bağlantı kurmak neredeyse imkansız, kendinizi tabir edemiyorsunuz. Dünyanın en bilgili insanları olduklarını sanıyorlar, her şeyi kendilerinde hak görüyorlar. Saygısızlık yaparken hiç yüzleri kızarmıyor. Öylesine büyük bir iktidar hırsı var ki, onun dışındaki bütün insanları böcek üzere görüyorlar. Sahiden bu derece uç karakterler yeni oluştu. Kültürel erozyon denilen şey bu olsa gerek.

Çevremde, iş hayatında yaşanılan makus tecrübelerle ilgili öylesine çok kıssa var ki. Bu yaşananlardan bir kısmı insanları şaşkın bırakırken, bir kısmı da bu şaşkınlığın hudutlarını zorlayarak istikrarsız davranışlara devam ediyor. Tek başına çalışan bir elektrik ustası, Z jenerasyonu bir işverenin işini yapıyor. Ustanın evvelden gelen bir iş kültürü var. Çalışma hayatında bir sürü defa ahlaksızlık ve aymazlık görmüş ancak böylesi yoktu diyor, anlatırken yaşadıklarına inanamıyor. Bu kişinin para için her şeyi yapacak durumda olduğunu, bütün karakterinin paraya endeksli olduğunu söylüyor. Evvel beni aşağıladı, yaptığım işi yerden yere vurdu diyor. Öylesine aşağıladı ki, şaşkınlıktan verecek yanıt bulamadım, ortada bir kendimi savunabildim, o kadar diyor. İş beşerinin kederi, vereceği parayı eksik vermek ve bir kısmını kırmakmış. Onca şamatanın hedefi, meğer buymuş diye anlatıyor. Akabinde iş beşerinin ustaya işi düşüyor. Açıyor telefonu, güya o konuşmalar hiç olmamış üzere inanılmaz öven ve yücelten bir konuşma yapıyor. Usta yeniden şoka girdim ve verecek karşılık bulamadım diyor. Evvelce insanların yapabileceği dengesizliklerin bir sonu vardı diyor. Berbatsa makûs olduğunu bilirdik, şimdilerde yapabileceklerini kestiremiyorum diyor.

YALAN OLDUĞU ORTAYA ÇIKINCA ALDIRMIYORLAR

İş hayatında palavra söyleme alışkanlığı da yaygınlaştı, çok kolay palavra söyleyen bir güruh var ve palavrası ortaya çıksa dahi umursamıyor. Palavrası ortaya çıkınca olağan bir davranış üzere hiç rahatsız olmuyorlar. Evvelce kim olursa olsun, palavrası ortaya çıksa utanır, telafi etmeye yahut palavra olmadığına dair ispatlar sunmaya çalışırdı. Lakin şimdilerde bunlar umursanmıyor.

Küçük bir esnaf anlatıyor: 200 çalışanlı büyük bir şirketin borcu varmış. Büyük şirket, paranın ödeme tarihinde hiç parası olmadığını, şirketin önemli külfette olduğunu söylemiş. 200 çalışanlı büyük bir şirketin, bu türlü bir parayı ödememesi hiç mantıklı görünmemiş esnafa ve normalinde o iş nakit çalışılan bir işmiş. Çalışanlar da patron de öylesine ısrarlı ve dengeli konuşmuşlar ki, küçük esnaf, şirketin durumunun güzel olmadığına inanmış ve alacağını ertelemiş. Birkaç gün sonra iş yerine tekrar gittiğinde, iş yerinde yeni ve kıymetli makineler görmüş. Yıllar içinde “paramız yok” diyenlerin sonraki gün lüks otomobiller aldığını da gördük lakin bu farklı bir durum diyor. İş insanı ve tüm çalışanlar, palavra olan durumla ilgili o denli inandırıcı konuşmuşlar ki, esnaf, “Kabul ediyorum çalışana bu türlü söyletmiş olabilirler ancak bu inandırıcılık için böylesine organize ve ikna edici davranmaları beni çok rahatsız etti bu çok acayip bir durum” diyor

İş hayatında yaşanan kültürel erozyon, çalışanlar için önemli bir sıkıntıdır. Alışılmış onlarda ortalarında absürt kıssalar yaratıyorlar.

Şirket çalışacak eleman arıyor. Bir genç işi kabul ediyor, şirketle kontrat yapıyor, sonraki gün sabah işe gelmiyor. İş yeri öğle vakti zorla uyandırıyor ve işe öğle saatlerinde gidiyor. İkinci gün çok fazla alkol aldığı için iş yeri çalışanı hastanede buluyor ve alıp işe getiriyor. Bu türlü böyle 1 hafta boyunca her gün işe öğle saatlerinde geliyor ve sonunda iş yeri dayanamayıp işten çıkarıyor. Üstüne, bu eleman işten çıkarıldı diye fırça atıyor.

Bir şirketin muhasebecisi etraf mühendisini çağırıyor. İşini yeterli yapmadığını söyleyip bayağı azarlıyor. Mühendis çok rahatsız oluyor patrona gidip istifa etmeye çalışıyor. Patronun durumdan haberi yok, sonra anlaşılıyor ki muhasebeci mühendis üzerinde tahakküm kurmaya çalışıyor.

Bir şirketin kısım müdürü, asistanını daima olarak aşağılıyor, küçümseyici sözler kullanıyor. Kızcağız artık canından bezmiş. Sonunda öbür bir iş buluyor ve müdüre durumu bildiriyor. Müdür ne dese beğenirsiniz, “Buradan rahat iş yeri mi bulacaksın”.

ŞİRKETLERİN BİRÇOKLARINDA GÖRÜNMEZ BİR BASKI VAR

Şirketlerin içi kaynayan bir kazan üzere, iş bilmeyen liyakat sahibi olmayan beşerler iş yerlerinde yetkili konumlarda çalışıyor, beşerler birbirinin ayağını kaydırıyor, birbirlerine ruhsal şiddet uygulayanları var. Şirketlerin birçoklarında görünmez bir baskı var. Çalışanlar daima bu baskı altında, yaşıyor. Natürel bu baskı acayipliklerin gelişmesini pekiştiriyor.

Benzer örneklerden bir sürü var. Hepsi birbirinden absürt. Evvelden de iş hayatı zorluydu ve birçok olumsuz durum vardı, fakat günümüzde yaşananlar farklı bir düzeyde. Bunlar insanların akıl sıhhatini etkiliyor ve önemli manada inanç sarsıyor. Güvensizlik o denli üst boyutta ki düzgün çalışmak da işe yaramıyor, zira düzgün çalışanlar da en küçük bir küsurda birebir kategoriye konup tıpkı muameleye tabi tutuluyor. Sapla saman birbirine karışıyor birden fazla vakit. En ufak bir yanlışta işini güzel yapanlar da suçlanıyor ve eleştiriliyor. Bu durumlardan etkilenmeyen yok üzere. Beşerler birbirine karşı ziyadesiyle ön yargılı. Herkes potansiyel yalancı ve potansiyel hırsız muamelesi görüyor. Öbür taraftan gemisini yürüten kaptan. Çok birbirine bağlı iş yapan kurum ve tertibin birbirlerine karşı hiç inançları yok.

Eskiden kelamlı yapılan işler için artık mukaveleler, noter onayları ve öteki yasal evraklar kullanılıyor ki taraflar kendini garanti altına alsınlar. Zira evrak olmadan iş yapıldığında sonucun hüsran olacağı düşünülüyor. Bu haklı bir tasa, çünkü evrak olmadan parası ödenmeyen ve batmış iş yerleri ve beşerler var. Bu aksiliklerden en çok etkilenenler kuşkusuz öncelikle çalışanlar, sonrasında ise küçük iş yerleri. Örneğin, inşaat bölümü şu devirde en kârlı kesim. Müteahhitler işlerini çoklukla taşeronlara yaptırıyor. Taşeronlar küçük şirketler ve çok paraları yok. Taşeron işverenleri da aslında çalışanlardır. Müteahhitler, taşeronların parasını ödemiyor. Taşeronlar, küçük oldukları için kendi yağlarıyla kavruluyorlar ve muhtaçlıkları olan paraları alamayınca batıyorlar. Büyük şirketler, parayı çoğaltmayı güzel biliyorlar. Parayı geç ödeyerek öteki yerde değerlendirirken küçük şirketler sıkıntı durumda debeleniyor. Büyük şirketlere baktığınızda, üç kuruşun bile hesabını yapıyorlar. Çalışanın sigortasını 1 gün geç yapmayı kâr sayıyorlar.

Para kadar bedelli olan bir diğer şey de koltuk sevdası, insanları ziyadesiyle tesiri altına alıyor. Koltuğa oturan ayrıcalıklı olduğunu sanıyor. Bir kısmı da liyakatsiz bu koltuk sahiplerinin. Hem işten anlamıyorlar hem de ahkâm kesiyorlar. Tıpkı formda büyük şirketler, küçük şirketleri ezme konusunda epeyce başarılılar. Bu hırs, beraberinde bir sürü olumsuz durumun yaygınlaşmasına neden oluyor. O koltuk hırsı bazen para hırsından bile daha yüksek oluyor. İş hayatı ikiye bölünmüş durumda, bu duruma karşı duranlar, kendilerini pak tutmak için uğraşanlar var bir tarafta. Fakat bu güç bir istikrar zira herkes birbirine karşı savunma geliştirmeden yaşayamıyor. Gün geçtikçe, sarmal yayılıyor. Güya bulaşıcı bir hastalık üzere, çalışma hayatındakileri yavaş yavaş tesiri altına alıyor.

Psikiyatristler ortasında yaygın olan bir kelam vardır: ‘Bize gerçek hastalar gelmez. Gerçek hastaların hasta ettikleri gelir.’ derler. Aslında, psikiyatriste başvuran bireylerin ekseriyetle olağandışı davranış gösterenlerin hasta ettikleri, bunlara maruz bırakılan şahıslar olduğunu söylüyorlar. Sahiden o denli, bu durumlara dayanamayan bir sürü insan var ve kimileri bununla ilgili yaşadığı şeylerden berbat etkileniyor. Bu karmaşada yaşamak kolay olmuyor ve kimileri daha fazla zorlanıyor. Sonuç olarak, Türkiye’de antidepresan kullanımı ile ilgili datalar Sıhhat Bakanlığı tarafından yayınlanmaktadır. Bu bilgilere nazaran her yıl antidepresan kullanımı artıyor ve 2023’te de daha da artış göstereceği bekleniyor. Bu artışın bir sebebi de çalışma hayatının geriliminden kaynaklanıyor. Evvelce mobbing yaygın olarak gündemdeydi, bir kısım çalışanlara bilinmeyen bir şiddet uygulanıyordu ve beşerler bunu kanıtlamak için uğraşıyorlardı. Artık şiddet bence bilinmeyen değil açıktan yaşanıyor.

ALT YAPI VE ÜST YAPI SORUNU

Sorunun temeli, Marx’ın teorize ettiği üzere alt yapı ve üst yapı sıkıntılarının bağına dayanıyor; Avrupa’da asla müsaade verilmeyecek olan bu kültürel erozyon ve çalışma hayatının yaşadığı bu dertler, iktisadın bozulmasının yansımasıdır. Alt yapının bozulması, üst yapının (kültür, davranış, eğitim vb.) bozulmasına neden oluyor. Sonra üst yapı bozulduğunda, ilkesellikten saparak tekrar alt yapıyı bozuyor. Bir hareket düşünün, daima birebir daireyi dönmeye devam ediyor lakin dairenin dışına çıkıp yol almayı beceremiyor.

Elbette ki, bu sorunun temel nedeni sistemsel olsa da, bu gerçeği kabul etmek ve duruma ayak uydurmak mantıklı değil. Sistem değişmeyeceğine nazaran, bu tıp kültürel erozyona dahil olmak yahut olmamak biraz da ferdî tercihlere kalıyor. Dahil olmamak kuşkusuz daha güç olacaktır, lakin gerçek yolu seçmek ve prensipli olmak için efor sarf etmek değerlidir. Ayrıyeten, bu döngüye girmeyen ve dışarıda kalanlar en az dahil olanlar kadar çok. Bu dışarıda kalanlar sayesinde aslında iş hayatında birtakım işler hala düzgün yürüyor. Yeniden bu durumu kabul etmeyenler sayesinde beşerler biraz daha rahat nefes alıyor ve gençlere doğruyu yanlışı gösterme bahtı oluşuyor.

Z neslini takdir ediyorum. İçlerinden birçoğu son derece hassas. Hayvan sevgisi ve etraf şuuru, onların sayesinde ülkede farkındalık yarattı ve pahalı kılındı. Bu kuşak, hayvan haklarına hürmet gösteriyor ve etrafa ziyan vermemek için itina gösteriyor. Kendi haklarını savunmayı yeterli biliyorlar. İş yerlerinde bile istedikleri her şeyi elde etmek için uğraş ediyorlar. ‘Biz buradayız ve taleplerimizi duyun!’ diyorlar. Lakin öteki taraftan, bu genç jenerasyonun kimileri bu olumsuz kültürel değişime daha kolay ayak uydurabiliyor. Para hırsı, prensipsizlik ve şiddet eğilimine kendilerini çabuk kaptırabiliyor. Kimilerinde büyük bir gelecek korkusu ve kendilerini inançta hissetmeme durumu, güç, hırs, para vb. üzere insanı olmayan kavramlara daha meyilli olmasını sağlıyor. Bilhassa bu gençler için ve onlara daha yeterli bir miras bırakmak ve çalışma şartları yaratmak için, pak olan tarafta kalmak çok bedelli.

Sonuç olarak, ruh sıhhatini koruyarak çalışmak ve unsurları benimseyerek ayakta kalmak günümüzde hayli zorlayıcı. Umarım bunu değiştirmek için bir şeyler yapılır ve kültürel erozyona dur denir. Çünkü bu gidişatı hiç iyi değil.

*A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı

‘YAKIN BİR GELECEKTE DÜNYA 6 DERECE DAHA SICAK OLABİLİR’

İklim ve kriz sözleri ne vakit yan yana geldi? Bu kavramın kendisi de sizce olayın vahametini anlatmak için kâfi mi?

İklim krizi kavramı, bilhassa Greta Thunberg’in 2018’de “önce krizi kriz olarak tanımlamak zorundayız” çıkışından sonra popülerlik kazandı, düzgün de oldu. Fakat kavramın kullanımı çok yeni değil. Bizim Ömer Madra ile birlikte 2007’de yayımladığımız birinci kitabımızın başlığı “Küresel Isınma ve İklim Krizi” idi mesela. Elbette iklim krizinin tartısını tek başına hiçbir kavramla gereğince hissettirmek kolay değil. İklim yıkımı diyenler de var. Lakin bana sorarsanız, olan, her şeyden evvel ve aslen “küresel ısınma”. İnsan tesiriyle iklimde meydana gelen dengesizlik nedeniyle şu ortalar ABD’de yaşanana emsal alışılmadık soğuk periyotlar de görüldüğü için global “ısınma” demenin baş karıştırıcı olduğunu düşünenler de var lakin bence olan neyse, evvel onu söylemeliyiz. Olan, global sıcaklıkların süratle artması… Üstelik bu yalnızca global ortalama artıyor demek değil.

Sıcaklıklar dünyanın her yerinde artıyor, soğuyan bir yer yok. Yalnızca günlük değişkenlik devam ediyor. Bu nedenle de soğuk periyotlar, hatta alışılmadık soğuklar da yaşanabilir. Lakin esasen değişkenliğin bu kadar artması da yeniden ısınmayla ilgili. Isınan hava destabilize olur, istikrarsızlaşır. Dinozorlar vaktinde yeryüzünün ortalama sıcaklığı Holosen (son 12 bin yıl) ortalamasından 6-8 derece fazlaydı. O nedenle de büyük ekstrem olaylar, cehennem sıcaklıkları yahut devasa yağışlar, seller ve fırtınalar daha çok görülüyordu. Şu anda insan kaynaklı global ısınma dünyayı süratle o denli bir duruma sürüklüyor. Fosil yakıt yakmayı ve sera gazı salımlarını durdurmazsak, tahminen biz yaşta olanların değil ancak bugünkü çocukların ve genç arkadaşların görebileceği kadar yakın bir gelecekte dünyanın dinozorların yaşadıkları bölümlerdeki kadar, yani olağandan 6 derece daha sıcak olması işten değil.

‘GEÇMİŞTEKİ İKLİM DEĞİŞİKLİKLERİNİN DOĞAL NEDENLERİ VARDIR’

Gezegenimizde milyonlarca yıl boyunca iklim değişiklikleri yaşandı. İnsanın müdahalesi olmadan yaşanan bu iklim değişiklikleri ile bizim yarattığımız iklim krizi ortasında inatla neden daima bir paralellik kuruluyor? Bu durum neden doğalmış üzere algılanmaya çalışılıyor?

Bunun bir insani nedeni var bir de organize. Organize yanı, fosil yakıt şirketlerinin dayanağıyla yürütülen iklim inkarcısı kampanyaların baş karıştırmayı amaçlayan argümanlarından birinin bu olması. İnsanların bilimsel görünümlü bu cins şeylere çabuk tav oldukları bilindiği için bu tıp telaffuzları köpürtüyorlar. Bu da bizi işin insani nedenine getiriyor. Zira tav olmak istiyoruz… İstiyoruz ki, iklimler değişmesin, değişse de bu bizim hatamız olmasın, doğal olsun, tarih boyunca daima yaşanan bir şeye, şu makus bahta bak ki biz de rast gelmiş olalım…

Oysa durumun bununla ilgisi yok. Beşerler olarak, dünyada 12 bin yıl evvel son buzul çağının bitmesi ve Holosen’in başlaması ile başlayan şahane bir iklimsel istikrar periyodunda yaşadık. Bu devirde yerleşik hayata geçtik, tarım toplumları istikrar kazandı, giderek bildiğimiz, uygarlık dediğimiz şeyler kuruldu ve nihayet bugünkü kalabalık, karmaşık toplumlara evrildik. Bunu da iklimin istikrarlı gitmesi, yani havaların varsayım edilebilir düzeyde olması sayesinde yapabildik. Homo sapiens, Holosen öncesindeki soğuk ve epeyce istikrarsız periyotta evrimleşti, Afrika’dan çıkıp dünyaya dağıldı. Fakat iklimin istikrarsız olduğu bu periyotta nüfusumuz pek fazla artmadı, ki son buzul çağı bittiğinde bütün dünyada lakin 1-2 milyon insan yaşıyordu. Holosen ile birlikte başlayan, yerleşik tarım toplumlarının oluşmaya başladığı periyotta, nüfusun artması, insanların ormanları yakıp tarım alanları açması ve devletlerin kurulup sulama ve tarımın daha sistematik bir işleyiş halini almasıyla karbondioksit düzeyindeki hafif artışa karşın iklim değişmedi. Çok geç devirde, Orta Çağlarda Avrupa’da yaşanan Küçük Buzul Çağı hariç, iklim değişmeden kaldı. Zira muhtemelen ormanların yok edilmesi, odun ve az ölçüde kömür ve petrol yakılması nedeniyle atmosfere salınan insan kaynaklı sera gazlarının ısıtıcı tesiriyle tekrar tıpkı nedenlerle salınan aerosollerin (sülfatlar, vb.) soğutucu tesiri birbirini dengeledi.

Bu istikrarda yeniden insan tesirinin de işin içinde olması ironik natürel lakin sonuçta olan şu: Bizim çeşidimiz, Homo sapiens, en fazla 200 bin yıldır dünyada evrimleşiyor. Biz ortalıkta olduğumuz periyotta, ılıman Holosen’den evvel bir tek ılıman devir yaşandı, o da 130 bin yıl evvelki, Holosen ortalamasından 1 derece kadar daha sıcak olan (yani ortalama sıcaklıkların bugünkü civarda olduğu) Eymiyan devir. Ancak o vakit pek bizim radarımızda değil, zira birinci beşerler, çok az sayıda ve lakin Doğu Afrika savanlarında dağınık biçimde yaşıyorlardı. Birebir devirde Asya’da diğer hominidler olsa da onların çeşidi ortadan kalktı. Ben bunu anlamanın kritik olduğunu düşünüyorum. Son buzul çağı öncesinde, ardışık buzul çağlarının yaşandığı son 2,5 milyon yılda (Pleistosen çağı) iklim çok değişkendi, lakin biz bu uzun periyodun büyük kısmında ortada yoktuk, ki ortada olan öbür hominidler de bir biçimde yok oldu. Ondan evvelki iklimsel değişikliklerden bahsedenlerin de yaklaşık 450 ve 350 milyon yıl evvelki iki buzul periyodu dışında, bitkiler ve hayvanlarla dolu olduğu için bugünkü gezegenimize benzeyen Kambriyen sonrası dünyanın (son 542 milyon yıl) çoğunlukla daima Holosen periyottan çok daha sıcak olduğunu unutmaması gerekir. Bilhassa 251 milyon yıl evvel meydana gelen en büyük kitlesel yok oluştan sonra başlayan ve evvel sürüngenlerin sonra memelilerin hâkim olduğu ve fosil kayıtlarının vb. varlıklı olması nedeniyle daha uygun bildiğimiz jeolojik çağlar, 249 milyon yıl boyunca daima Holosen’den daha sıcaktı. Esasen kıtalar da bugünkü yerlerinde değildi fakat Antarktika’daki buzullaşma bile lakin 30 küsur milyon yıl evvel başladı. Pleistosen-Eosen Termal Maksimumu’nda, yani bundan 56 milyon yıl evvel, sıcaklıklar Holosen ortalamasından 12 derece daha sıcaktı. Bu kadar sıcak periyotlarda insan çeşidi yaşayamazdı. Dinozorlar periyodundaki üzere 6-8 derece daha sıcak bir dünyada yaşayabileceğimiz de pek akla yatkın bir öngörü olmaz. Ya da yaşayabilsek de -ki oraya hakikat gidiyoruz- herhalde lakin küçük ceplere sıkışıp kalırız. Hasebiyle tarihteki iklim değişiklikleri bizim cinsimiz ve bilhassa de bugünkü nüfusumuz ve karmaşık toplumsal yapımız için yaşanabilir değildi, biz ortada olmadığımız için mevzuyla ilgili de değil. Geçmişte de iklim daima değişti diyenlerin bunu göz gerisi etmesi iyimserlikten öte bir şey bence.

Tabii bir de geçmişteki ve bugünkü iklim değişikliklerinin nedenleri ve suratları açısından birbirlerinden çok farklı olduğunu vurgulamak gerekiyor. Geçmişteki iklim değişikliklerinin çeşitli doğal nedenleri vardı. Bazen bir dizi volkanik patlama arka arda geliyor ve bazen binlerce yıl sürüyor, atmosfer karbondioksitle dolup ısınıyor; bazen bir nedenle soğumaya başlayan dünya albedo tesiriyle (yani buzulların artıp güneş ışığını fazla yansıtmasıyla) soğuma döngüsüne sıkışıyor. Bazen (Karbonifer dönemde) süratli kömürleşme nedeniyle bitkiler atmosferdeki karbondioksiti emip yeraltına gömünce havalar soğuyor; bazen yeryüzü ile Jüpiter ortasındaki etkileşim nedeniyle yeryüzünün güneş etrafındaki yörüngesinde eliptikliğin değişmesi yahut dünyanın eksenindeki oynamalar nedeniyle güneşten gelen gücün artıp azalması nedeniyle sıcaklıklar oynuyor; bazen kıtaların kayması nedeniyle değişen topografya tesirli oluyor. Lakin hiçbirinde yeryüzündeki rastgele bir canlı tıbbın tesiri yok. Dinozorlar yeryüzüne çarpan bir asteroidin iklimi değiştirmesi ve tahminen de atmosferi onlar için yaşanmaz kılan gazlarla doldurması nedeniyle yok oldu. Lakin ne dinozorların ne de öbür bir cinsin bunda kabahati vardı. Şu anki iklim değişikliğinin tek nedeni ise insanların kömür, petrol ve gaz yakması. Ayrıca bir nedeni yok. Ayrıyeten bizim fosil yakıtları yakma ve yeryüzünü ısıtmamız evvelki doğal sebeplere bağlı en süratli iklim değişikliğinden bile daha süratli seyrediyor. 56 milyon yıl evvelki PETM’nin jeolojik çağlardaki en süratli global ısınma olduğu biliniyor fakat o bile binlerce yıl sürmüştü. Biz iklimi PETM’den 20 kat daha süratli değiştiriyoruz.

‘2050’DE OLAĞANDAN 2 DERECE DAHA SICAK BİR DÜNYAYA ULAŞACAĞIZ’

Sanayi Devrimi’yle birlikte sıcaklık artışında ne çeşit değişiklikler oldu? Sıcaklıklarda görülen tehlikeli artış ne manaya geliyor? 2050 yılında dünyada nasıl bir tablo öngörüyorsunuz? Suların daha ne kadar yükselmesi bekleniyor ve bu yükselme ile terk edilecek kentler, kitlesel hareketlerin tarafı, su kaynaklarının tükenmesiyle yaşanacak aksiliklerle dünyada nasıl bir tablo ortaya çıkacak?

Sanayi Devrimi’nden sonra sıcaklıklar artmaya başladı, evvel bir 0,2-0,3 derece artış oldu. Lakin sonra, 1940’lardan 1970’lerin başına kadar bu ısınma durdu. Zira fosil yakıt yakma süratimiz artarken, bundan çıkan bütün kirleticileri, yani yalnızca karbondioksiti değil kükürt ve azot oksitleri de o kadar denetimsiz bir formda atmosfere saldık ki, hava kirliliği çok şiddetlendi, o denli ki kısa smog periyotlarında binlerce kişi kitlesel olarak ölmeye başladı biliyorsunuz. Lakin bu hava kirleticilerin, yani aerosollerin soğutucu tesiri, karbondioksitin ısıtıcı tesirini dengeledi. Lakin 1970’lerden itibaren ekonomik büyümenin ve fosil yakıt yakma suratının güzelce artışı, bilhassa de gelişmekte olan ülkelerin de süratli büyümesiyle ve doğal hava kirliliğinin de bilhassa Batı’da azaltılmasıyla birlikte, ısınma galip geldi. Sonuçta bugün son on yılın ortalaması sanayi öncesi periyottan 1,1 derece daha sıcak. Hatta 2016 ve 2020’de, 1,25 derece, yani rekor seviyede sıcak yıllar da yaşadık. Şu anki fosil yakıt yakma ve sera gazı salma süratimizle 2020’lerin sonunda 1,5 dereceyi göreceğiz. 2030’larda ortalama sıcaklık artışı 1,5’u geçecek, 2050’ye hakikat da olağandan 2 derece daha sıcak bir dünyaya ulaşacağız. O vakit Kuzey Kutbu’ndaki Arktik deniz buzunun yaz sonunda büsbütün eridiğine ve Arktik’in açık okyanusa dönüştüğüne tanıklık edeceğiz. Alplerde ve misal yükseklikteki ılıman bölge dağlarında buzul kalmayacak. Himalayalar’daki buzulların erimesi çok hızlanacak. Kuzey kutbu etrafındaki milyonlarca kilometre karelik donmuş toprak süratle eriyeceği için çıkan metan ve karbondioksit ısınmayı daha da hızlandıracak. Yeniden Arktik’teki sığ denizlerin tabanında bulunan donmuş metan hidratlar eriyip ısınmayı güzelce hızlandıracak. Yani Arktik saatli bomba üzere. Bu ortada Grönland ve Antartktika’daki buzul erime suratı çok artacağı için deniz düzeyleri bugünkü üzere yılda yarım santim değil, çok daha süratli yükselecek, ısınan okyanusların genleşmesi de buna eklenecek, okyanustaki ada devletleri yok olacak, Bangladeş üzere deniz düzeyindeki ülkelerin kıymetli kısmı de sular altında kalacak. Bu ortada okyanuslar süratle ısındığı ve asitlendiği için mercan resifleri büsbütün yok olacak, balıkçılığa dayalı ekonomiler çökecek.

Bizim de bulunduğumuz Akdeniz Havzası ve Ortadoğu üzere kurak bölgeler daha da kuraklaşırken, su krizi büyür ve ziraî üretim zora girerken, Hindistan, Pakistan üzere artan Muson yağmurları nedeniyle fazla yağış alan ve Himalayalar’daki çok erimeden ötürü ırmakları taşan ülkeleri devasa seller kaplayacak. Afrika ülkeleri susuzluktan ve kuraklıktan açlığa teslim olacak. Orman yangınları yeterlice artacak, birebir anda dünyanın her yerinde aylar süren yangınlar yaşanacak ve bu da salınan ekstra karbondioksitle ısınmayı bir daha hızlandıracak. Kuyruğunu yiyen yılan misali hızlanacak bir ısınmadan bahsediyoruz. Arktik buzullarının ortadan kalkmasının, okyanusların bu kadar ısınmasının ve asitleşmesinin yaratacağı beklenmedik öbür iklimsel tesirler de olabilir, şimdi bilmiyoruz. Böylelikle her yıl milyonlarca insan iklim mültecisine dönüşecek. Yalnızca önümüzdeki 25-30 yıldan kelam ediyorum. Bizi bekleyen gelecek, en hafif anlatımıyla bunun üzere bir şey.

‘FELAKET GÖZ NAZARAN GÖRE GELİYOR’

Pandemi müddetince oluşan ekonomik ve toplumsal hayattaki sakinlik değerli bir deneysel ortam yarattı. Pekala, bu periyottaki fosil yakıt kullanımın azalması sizi nasıl bir sonuca götürdü?

Bu periyotta yıllık karbondioksit gazı salımları yalnızca yüzde 7 düştü, sonra tekrar artışa geçti, esasen son bir yılda da tekrar yüzde 1 artış oldu ve rekor kırdık. Zira asıl azalan ulaşımdı, onun da tesiri sonlu, başta elektrik ve ısı üretimi olmak üzere bütün iktisadın karbonsuzlaşması gerekiyor. Zati pandemi üzere sıra dışı periyotlara bel bağlanamayacağı üzere, insanların bu yaşananlardan bir şey öğrendiğini de sanmıyorum. Makûs tecrübeleri unutmaya eğilimliyiz. Bu nedenle fosil yakıtların kullanımı lakin şuurlu ve iradi olarak azaltılırsa bir manası olur. Bunun ismi da güç dönüşümüdür. Önümüzdeki 30 yılda fosil yakıt kullanımını büsbütün terk etmek zorundayız. Bunu da son dakikaya bırakarak yaparsak bir işe yaramaz. Süratli başlamamız, sera gazı salımlarını 2030’a kadar evvel yarıya indirmemiz, geri kalan 20 yılda da sıfırlamamız gerekiyor. Natürel bu da yalnızca kömür, petrol ve gazdan yenilenebilir kaynaklardan üretilen karbonsuz güce ve yüklü olarak da rüzgâr ve güneşten üretilen elektriğe geçmekle başarılamaz. Tıpkı vakitte güç kullanımını azaltmamız gerekiyor hem verimli teknolojiler kullanarak hem güç tasarrufu yaparak hem de ömür biçimi değişiklikleriyle. Fakat başlayan güç dönüşümü o kadar yavaş ve bu formüle o kadar uzağız ki, felaket göz nazaran göre geliyor.

‘DEVLETLERİN VE ŞİRKETLERİN CANINA MİNNET’

İklim krizi ferdî tercihlerimizle karbon ayak izini azaltmakla çözülebilecek bir sorun mu ya da iklim krizini çözmek devletlerin ekonomi-politikalarını değiştirmeye zorlayacak bir politik uğraştan mi geçiyor?

Hem evet hem hayır. Kişisel tercihlerle elbette çözemeyiz, zira her şeyden evvel bu bir tercih değil, mecburilik. Ayrıyeten yalnızca şuurlu şahısların hayat biçimini değiştirmesi, fedakârlık yapması bir işe yaramaz, devede kulak kalır. Hasebiyle karşılık siyaset değişiklikleri yapmanın tahlilin tek yolu olduğu. Ancak öte yandan bu siyaset değişiklikleriyle ulaşılacak yeşil ekonomik nizamda hepimiz ömür biçimimizi değiştirmek zorunda kalacağız. Parası olanın istediği kadar tükettiği bir dünyada ısınma durmaz. Demek ki ömür biçimimizi değiştirmeye, ekolojik bir yaşama geçmeye hazır olmamız gerekiyor. Bu manada evet, ferdi hayat biçimi değişiklikleri hayati kıymet taşıyor, bu değişikliklere direnen bir çoğunluk zati siyaset değişikliklerini de imkânsız kılar. Aslında devletlerin ve şirketlerin canına minnet… Yani ömür biçimi değişikliğiyle siyaset değişikliğinin paralel gitmesi gerektiğini anlatmaya çalışıyorum.

IPCC’nin son raporunda devletlerin teşvik ve altyapı yatırımları ile desteklediği hayat biçimi değişikliklerinin emisyonları yüzde 40-70 azaltacağı ortaya konmuştu. Devletler siyasetleri değiştirecek, karbonsuz bir iktisat kuracak ancak biz motamot bugünkü üzere yaşayacağız; hayır formül bu değil. Esasen eşitsizlikleri azaltmayı ve adaleti sağlamayı amaç almayan hiçbir siyaset iklim krizini çözemez. Yani tüketen bölümlerin hayat biçimlerini değiştirmeye hazır olması gerekiyor.

‘RADİKAL BİR DÖNÜŞÜM MİLYONLARI SOKAĞA DÖKMEKLE MÜMKÜN’

Son olarak; Mısır’ın konut sahipliğinde 6-18 Kasım tarihleri ortasında düzenlenen BM İklim Değişikliği Konferansı (COP 27)’na katıldınız. Buradaki izlenimleriniz neler? Bu toplantıya dünyanın en fazla plastik kullanıcılarından biri olan Coca Cola sponsor oldu, devlet liderleri özel uçaklarla geldi ve çok sayıda fosil yakıt şirketinin lobicileri vardı. Sizce bu şartlarda gerekli radikal tedbirleri almak mümkün olacak mı?

Bu konferanslar, dünyada bu alanda başarılan pek çok şeyin, o başarılanlar çok az ve yetersiz de olsa yapıldığı yerler. O yüzden Coca Cola sponsorluğu üzere şeyleri ön plana çıkarıp bu konferansları itibarsızlaştırmayı gerçek bulmuyorum. Lakin doğal fosil yakıt şirketi temsilcileri önemli bir somut tesir yaratıyor. Bunların bağımsız şahıslar olmadığını, birçoklarının Körfez ülkeleri, Suudi Arabistan, İran, Rusya üzere petrol devletlerinin resmi delegeleri olduğunu da hatırlamak lazım. COP27 metnine fosil yakıtlardan çıkışın girmesini bunlar engellediler. Ancak yeniden de iklim konferanslarının yapılmadığı bir dünyada fosil yakıt şirketleri zil takıp oynardı. Ne kadar sonlarımız bozulsa da iklim hareketleri, aktivistler, uzmanlar, bilimciler olarak lakin bu tabanda görünür olabiliyoruz. Bütün olumlu gelişmelerin de başta 1,5 derece amacının kabul ettirilmesi olmak üzere, iklim hareketleriyle ilerici küçük devletlerin (Tuvalu, Marshall Adaları, Antigua Barbuda, Kosta Rika, Barbados, vb.) ortak başarısı olduğunu unutmayalım. O yüzden radikal bir dönüşüm bu konferansları daha fazla zorlamakla ve milyonları sokağa dökmekle mümkün olacak. Uzaktan seyredersek yalnızca toplumsal medyada mızmızlanmakla ve karamsarlık yaymakla kalırız. Meğer dönüşüm mümkün ve zarurî. Ansızın de olmayacak, uzun ve yorucu bir çaba gerektiriyor. Hayatta kalmanın tek yolu iklim krizine karşı harekete geçmekse, eninde sonunda gereğince büyük bir kütle harekete geçecek demektir. Aksi, hayatta kalma içgüdümüze ihanet olurdu.

İZMİR – Global ısınmanın artmasıyla birlikte etraf felaketlerinde de artış görülüyor. Çok sıcakların son yıllarda tesirini giderek arttırmasından ötürü birçok canlı tipinin hayatı tehlike altında. Sıcakların her sene artması iklim felaketlerinin daha da artmasına neden oluyor. Dünya Meteoroloji Örgütü’nün (DMÖ) hazırladığı son rapora nazaran global ısınmanın 1,5 derecelik eşiği aşma riski yüksek. Avrupa Birliği (AB) Copernicus İklim Değişikliği Servisine nazaran geçtiğimiz haziran ayı en sıcak ay oldu.

Çevre aktivisti ve kimya mühendisi Ertuğrul Barka ile bu yaz çok sıcaklarla tesirini daha fazla hissettiren ve giderek hayatımızı daha fazla etkileyen global ısınmayı konuştuk.

‘İNSANLARIN KULLANDIĞI GÜÇ PAK OLAMAZ’

Barka’ya nazaran global ısınmanın önlenmesinde öncelikli adım, fosil yakıtların kullanımını azaltmak. Barka, “Fosil yakıtların kullanımında çabucak ve basitçe uygulanabilecek olan usul, bilhassa kent içi ulaşımlarında toplum taşım araçlarının kullanılmasıdır. Kentlerde özel araçla ulaşımdan caydırılması için siyasetler oluşturulmalı. İnsanların tükettiği gücün pakı olamaz. Enerjiyi, verimli ve ömür için gerekli olduğu kadar kullanmak mecburidir. Velhasıl tüketim toplumundan vazgeçilmesi, yeni bir toplumsal hayat anlayışının edinilmesi gerekir” dedi.

Küresel ısınmanın politik bir sorun olduğunu belirten Barka, “Sermayenin tutsağı hâline getirilmiş insanlığın öncelikle bu tutsaklıktan kurtulabilmesinin zihinsel yolu açılmalıdır. Mülkiyetçi ve ferdi değil paylaşımcı, dayanışmacı ve kollektif hayattan yana beşerler, takımlar üretilmelidir. Eğitimler global ısınmayı durduracak ve geriletecek kapsamda uygulamalarıyla verilmelidir” sözlerini kullandı.

‘CANLILALARA ÖLÜMCÜL TESİRLERİ VAR’

Fabrikalardan çıkan kimyasal atıklar hakkında bilgi veren Barka şu formda konuştu: “Sanayilerin katı, sıvı, gaz atıkları vardır ve bunlar tehlikeli radyoaktif atıklardır. Sömürgeci Batılı ülkeler, kendi ömür alanlarında çok güç ve su tüketen ayrıyeten tehlikeli radyoaktif atıklar üreten endüstrileri olabildiğince terk ettiler. Bu yatırımları, sömürdükleri ülkelere kaydırdılar. Madencilik, çimento, demir çelik, güç, gemi sökümü, dericilik, kâğıt, vb. dalların atıkları hava kalitesini olduğu kadar suların ve toprakların hayat kalitelerini de düşürüyor. İklimin etkilenmesi de elbette gerçek; yaşadıklarımız bunun ispatıdır. Bu etkilenme, ekosistemde besin zinciriyle öteki canlılara da ölümcül tesirler yapıyor. Öncelikle bitkiler ve hayvanlar ölebiliyor. Meğer denizlerin, akarsuların, yeraltı ve yerüstü sularının kirlenmeleri; toprakların, ormanların, ovaların yok edilmeleri; havanın bitkilerin ve insan dahil tüm hayvanların ömürlerine ölümcül tesirlerine katlanmak zorunda değiliz.”

‘ÖNCELİLKE TEMEL İHTİYAÇLARIN KARŞILANMASI GEREKLİ’

Barka, ülkemizde global ısınma konusunda yeteri kadar şuurlu olunmadığına dikkat çekerek şu tabirlere yer verdi: “Maslow’un İhtiyaçlar Piramidinin tabanına sıkıştırılmış insanlardan global ısınmanın farkında olmalarını beklemek gerçekçi değildir. Ekonomik olarak ezilen, örselenen beşerler, kendi aktüel sıkıntılarını öncelerler. Beslenme, sıhhat, barınma sıkıntılarına boğulmuş beşerler, global ölçekli ve sonuçlarını derhal göremedikleri mevzuyu nasıl düşünebilir kavrayabilir ki? Öncelikle beslenme, sıhhat, barınma üzere temel ihtiyaçların karşılanması gerekli. Sonrasında eğitim gelir elbette. Bilimsel, çağcıl, özgür akılla, demokratik ortamda; araştıran, sorgulayan, eleştiren, tartışan ve en değerlisi üniversal paha yargıları ile donanmış beşerlerle yeni toplumsal sistem kurulabilir.”

Rusya-Ukrayna savaşının başlamasının üzerinden bir buçuk yıl geçti. Görünen o ki ne Moskova ‘özel askeri operasyon’ olarak isimlendirdiği müdahalesinden ne de Kiev, Kırım dahil 1991 sonları içerisinde toprak bütünlüğünü sağlama amacından vazgeçecek.

Ukrayna’nın seçilmiş devlet lideri Viktor Yanukoviç’in bazılarının Onur İhtilali, bazılarının ise 2014 Darbesi dediği süreçte devrilmesinden bugüne, yüklü olarak Donetsk ve Luhansk’ın artık birer molozdan ibaret olan kasabalarında çatışmalar şiddetinden hiçbir şey kaybetmezken, artık bir yandan da Rusya’ya bağlanan öteki bir modülde, Azak Denizi’nin kilit bölgesi Zaporijya’da Ukrayna’nın karşı taarruzu sürüyor.

Kazılan siperler ve epey geniş bir alana yayılan cephe çizgisiyle Birinci Dünya Savaşı’nı andıran, Rusya Savunma Bakanlığı tarafından paylaşılan üst üste atılmış Alman tankları ve ABD zırhlılarının imajlarıyla de özdeşleşen bu karşı taarruz şu ana kadar rastgele bir kazanım elde edebilmiş değil. Bununla birlikte Ukrayna’nın Batılı ülkelerden gönderilen değerli ağır silahların birçoklarını kaybetmesi ABD ve Avrupa basınında Kiev’e daha ne kadar takviye verilebileceği üzerine çeşitli tartışmalar başlatmış durumda.

KREMLİN’İN GARANTİSİ: ZAMAN

Öyle anlaşılıyor ki Gürcistan’la 5 Gün Savaşı’nın bir benzerini tekrarlayamamasından çabucak sonra Moskova’nın askeri müdahalesini bir yıpratma savaşına dönüştürmesi ve asıl gayesi de Donbas ile Kırım’ın kuzeyindeki Herson ve Zaporijya ile sınırlamasının arkasında da Batı içerisinde artan bu tartışmaların bir noktada Kiev’e takviyesi kesme noktasına varacağına duyduğu inanç var. Bildiğimiz kadarıyla artık hiçbir değerli askeri üretim tesisi kalmayan Ukrayna’nın sırf bir ayda harcadığı 155 milimetrelik top mermisinin ABD’nin bir yıllık üretimine denk olması da kelam konusu itimadı dayanaklar nitelikte. Zira bu durum sürdürülebilir değil, üstelik kendi askeri üretimini daima artıran bir ‘düşman’ karşısında… Ama buradan nasıl dönüleceği belirli değil.

Kiev’e ABD’den 60 milyar dolar, Avrupa Birliği’nden (AB) de 20 milyar euroya varan askeri yardımda bulunulması Rus ordusunu 24 Şubat 2022’den evvelki pozisyonlarına çekilmeye zorlayamadıysa da ortada insan hayatları üzerine yatırılmış dev bir sermaye var ve bunun sahipleri farklı her yolu denemekte ısrarcı. Tüm bunlar, savaşın daha ne kadar sürdürülebileceği ve ne vakit bir barışla sonlanacağı üzerine ekonomik, politik ve biraz da teknik akıl yürütmeler. Meğer sıkıntının bir de görmezden gelinen bir toplumsal istikameti var: İki kardeş Doğu Slav halkının ortasındaki tarihî ve kültürel bağların zedelenişi, akraba ailelerin bölünüşü, yerle bir olan kentler ve kasabalar, yitirilen ömürler, yıkılan hayaller… Bu insanların ne düşündüğü, ne istediği sorulmuyor. Nasıl yaşadıklarıyla ilgilenilmiyor.

‘KAVRULMUŞ TOPRAK TAKTİĞİ’

Batı basınındaki hâkim anlatı, Moskova’nın bu bölgede hem çocukların kaçırılması ve muhaliflerin bir halde yok edilmesi yoluyla ‘insansızlaştırma’ ve ‘Ruslaştırma’ faaliyeti yürüttüğü istikametinde. Birincisi, Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin hakkında açılan Milletlerarası Ceza Mahkemesi (UCM) davasına da münasebet olmuştu. İnsansızlaştırma ise daha çok füze ve top atışlarının neden olduğu yıkıma atıfla ‘kavrulmuş toprak taktiği’ halinde açıklanıyor. Buna nazaran, Novorossiya (Yeni Rusya) da denilen bu dört bölgenin nüfusu gereksiz bir toplumsal yük olarak görülüyor, bilhassa Donbas’ın gençleri düşük doğum oranı, makûs iktisat, çok alkolizm ve cürümle boğuşan kimi Rus bölgelerine yerleştiriliyor. Hakikaten bu haberlerde Donbas’tan en az 1 milyon Ukraynalının kaçırıldığı ileri sürülüyor. Bölgenin nüfusunun savaş öncesinde 6 milyon olduğunu belirtelim. Lakin bu tez kanıtlanmış değil.

Öte yandan Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği’nin (UNHCR) aktüel datalarına nazaran, yalnızca Donbas’tan da değil, tüm ülkeden kaçan 6 milyonu aşkın Ukraynalı mülteci var; bu mültecilere en çok konut sahipliği yapan ülke de 2 milyon 850 bin şahısla Rusya. Asıl mülteci sayısının 18 milyona ulaştığını argüman edenlere ek olarak, Rus devlet ajansı TASS ülkedeki gerçek Ukraynalı mülteci sayısının da en az 6 milyon olduğunu aktarıyor. Bu kadar insanın zorla kaçırılması mümkün mü, tartışılır. Yeniden de ortada bir ‘çocuk’ sorunu olduğu da aşikar. Putin bu çocukları evlat edinmek için rekor sayıda müracaat yapıldığını açıklamıştı.

ASKERİ GÜÇ, SİYASİ YASAKLAMA

Bir öteki haberde ise Rus denetimi altındaki bölgelerde Rus askerlerin sınırsız bir serbestisi olduğu aktarılıyor. Haberde bir sivilin “Sosyal medyada paylaştıklarımız ve özel bildirilerimiz dahil olmak üzere telefonlarımızı denetim edebilirlerdi” tabirine yer veriliyor. Ayrıyeten düzenlenmek istenen protestoların anında engellendiği, Ukrayna radyo ve televizyon yayınlarının kesildiği, insanların ruble kullanmaya zorlandığı ve tahminen de en dikkat alımlı olanı, Moskova tarafından neo-Nazi ögeler içermekle suçlanan Ukrayna eğitim müfredatının büsbütün kaldırıldığı belirtiliyor. Bu haber şimdi referandumlar düzenlenmeden, habere mevzu olan Herson bölgesi ilhak edilmeden evvel yazılmış olduğundan daha çok alınan tedbirlerin hukuk dışılığına bir vurgu görülüyor.

Bir ana akım İngiliz gazetesinde de Rus denetimi altındaki bölgelerde sıkıntı gücüne dayanılarak uygulanan siyasi baskılardan kelam ediliyor ki Kiev hükümetinin ülkedeki en büyük muhalif partiyle birlikte 11 siyasi partiyi yasakladığı da bir öteki ana akım İngiliz gazetesinin haberinde yer alıyor. Pekala bölgedeki gelişmelerle ilgili ne söylenebilir?

YENİ RUSYA, YİNE İNŞA…

Öncelikle Rus tarafının, seçilmiş devlet liderinin 2014’te devrilmesinden sonra süratle artan yolsuzluk olayları ve elbette güvensizlik, istikrarsızlık üzere hisleri lehine kullandığı söylenebilir. Putin’in yeni bölgelerde 1 Haziran 2023’e kadar bir ‘yolsuzlukla mücadele’ organı kurulması talimatı buna işarettir. Tekrar, 2023’ün birinci günü bu ‘tarihsel olarak Rus’ dediği bölgelerin ömür standartlarının ve bilhassa de altyapı hizmetlerinin 2030 tarihine kadar Rusya’daki ortalama seviyeye çıkarılacağını duyurdu.

Ek olarak, üstte da bahsettiğimiz üzere çok tartışılan Ukrayna eğitim müfredatıyla ilgili gerekli düzenlemelerin de yapıldığını, bu bölgelerde alınan eğitim-öğrenim derecelerinin tüm Rusya’da geçerli kabul edildiğini biliyoruz.

Bununla birlikte Putin geçtiğimiz günlerde Türkiye’nin Ukrayna’ya teslim ettiği neo-Nazi Azov militanlarının alıkonulduğu Donetsk’e bağlı Mariupol’e de bir ziyaret gerçekleştirmiş, daha sonra da çevrimiçi olarak Mariupol’deki tramvay seferlerinin açılışına katılmıştı. Putin burada “Yollar, konutlar, eğitim, sıhhat ve güç tesisleri inşa ediliyor ve onarılıyor. Endüstriyel ve ziraî üretim tekrar kuruluyor. Bu bölgelerin vilayet ve ilçelerinde hayatın olağana dönmesini sağlamak için tüm bu problemleri elbette dengeli ve sistemli bir formda çözmeye devam edeceğiz” tabirlerini kullanmıştı.

ULAŞIM VE KRONİK SUSUZLUK

Bölgedeki bir öbür değerli gelişme de devlet iştiraki olarak kurulan Novorossiya Demiryolları’nın Herson, Zaporijya, Donetsk ve Luhansk’ı birbirine bağlayacak bir demiryolu çizgisinin inşaatına başlayacağını bildirmesi oldu. Bu, bilhassa Donetsk ve Zaporijya’daki durum göz önüne alındığında hayata geçirilmesi sıkıntı bir proje üzere görünüyor.

Bir öteki altyapı hizmeti olarak da Rusya, iletim sınırlarının kesilmesinden dolayı kronik susuzluk sorunu çeken dört bölge için hizmet verecek Don-Donbas Su Kanalı’nın 30 Nisan 2023’te muvaffakiyetle test edildiğini açıkladı.

Elbette bu projelerin hiçbiri yıkım manzaraları çokça konuşulan Mariupol’deki inşaatlar kadar ilgi çekmedi. Bilhassa Batı basınının bu kente dönük ilgisi, bu inşaatlarda Kuzey Koreli çalışanların çalıştırıldığına dönük spekülasyonlardan kaynaklanıyor. Bunu, Rus tarafından gelen açıklamalar da destekliyor. Çünkü Rus gazetesi İzvestiya’ya konuşan Rusya’nın Pyongyang Büyükelçisi Aleksandr Matsegora, “Fazlasıyla yetişmiş, çalışkan ve birebir vakitte güç kurallarda çalışabilen Koreli personeller, çekilen Ukraynalı Nazilerin yok ettiği toplumsal, altyapı ve sanayi yapılarının tekrar inşası için çok yararlı olacaktır” demiş ve kelam konusu spekülasyonları yalanlamamıştı.

Elbette ne Donbas’ta ne de Herson ve Zaporijya’da hayat süratli bir halde değişiyor; buralarda hayat inançlı hâle getirilemiyor. Bunun en büyük göstergelerinden biri de bölgede yaşayanların Rus hukukunun kesin olarak yasakladığı ‘bireysel silahlanma’ hakkına sahip olmaları. Bu hak, 2026’ya kadar geçerli. 2026, kelam konusu bölgelerin Rusya’nın hukuk sistemine büsbütün entegre olması için belirlenen yıl birebir vakitte.

Bu harikulâde önlem, harika hayat koşullarının cephe sınırının artık oldukça uzağında kaldığı söylenebilecek Luhansk’ta bile devam etmesiyle ilgili. Artık ne sanayi merkezi Donbas’ta 6 milyon ne de güç ve ticaret merkezi Herson ve Zaporijya’da 3 milyon insan yaşıyor. Birçok insan eski konutuna ve işine dönemiyor, dönmek istese de…

‘ŞİMDİ BİREBİR ÜLKEYİZ’

Ukrayna’nın başşehri Kiev’de büyüyüp evlendiğini, İrtibat Fakültesi’nden mezun olmasının akabinde basın bölümünde çalışmak için Luhansk’a taşındığını söyleyen 43 yaşındaki Yelena da onlardan biri. Ailesinde hem Ukraynalıların hem de Rusların olduğunu söyleyen Yelena, “Burada savaş öncesinde zati bu türlü bir gündem yoktu. Ben ve aslında Kiev’deki çabucak hemen herkes Rusça konuşurdu. Kimse bize karışmazdı. Ben 2013’te Donetsk’e, oradan da Luhansk’a geçtim. Sonra durum farklılaştı” diye konuştu.

Savaşın yeni başlamadığını, dokuz yıldır devam ettiğini, 2014’ten sonra Donbas’ta yaşamanın imkansızlaştığını lisana getiren Yelena, “Üstümüze roketler düşüyordu. Ne iş kaldı, ne nizam… O vakit Ukrayna pasaportu taşıdığımız için Rusya’ya da geçemedik. Öteki tehlikeleri olduğundan da Kiev’e dönmedik. Kırım, Rusya’ya katılınca bir formda oraya, Sivastopol’e kaçtık zira Kırım’a geçiş yapanlar otomatik olarak Rus pasaportu sahibi de oluyordu o dönem” kelamlarıyla yaşadığı kopuş sürecini anlatı.

Bir gün içerisinde Ukraynalı kimliğinden Rus kimliğine geçiş yaptıklarını belirten Yelena, “Bizim üzere birçok kişi oldu. Buradaki okulların birçoklarında Donetskli çocuklar vardır. Birçoklarının ailesi de geri dönmüyor. Burada ömür kurdular. Biz de her ne kadar çok istesek de artık dönmeyi düşünmüyoruz” diye kelamlarına devam etti. Donetsk’in hâlâ tehlikeli olduğunu, savaşın kentten çok da uzaklaşmadığını vurgulayan Yelena, “Benim iş bulma imkanım da hiç yok artık orada. Bu durumun yakın vakitte düzeleceğini de sanmıyorum. Kimi meslekler, bilhassa de ağır işler mecburen devam ediyordur lakin hayat olağan akışı içinde olmadığından en azından olağan bir basın kurumunda çalışmak mümkün değil şu an” dedi ve ekledi: “Yine de istediğimiz vakit dönebiliriz artık. Evvelden sonlar vardı, artık en azından tıpkı ülkeyiz, tıpkı sonlar içerisindeyiz.”

‘HÜKÜMET BİZİ SATTI’

Savaştan evvel Donetsk’te bankacılık yaptığını anlatan 40 yaşındaki Olesya ise “Gerçekten içim acıyor. Kilisede her iki ülkenin genç erkekleri için de mum yakıyorum. Düşman ettiler bizi. Annem ağlıyor, akrabalarımızdan kimileri orada. Biz birebir halkız, anlamıyorum yaşananları” diyerek hiçbir barış umudunun olmadığının, zira buna müsaade verilmeyeceğinin altını çizdi.

Mariupol’de büyük bir hastane inşa edildiğini, birçok konutun de tamamlandığını öğrendiklerini anlatan Olesya, “Bakarsınız kent bu türlü vahim olaylardan sonra canlanır. Orada, meskenlerin avlularında ölüler için mezarlar kazılırdı. Oraya kaç kişi dönecek, hiç bilmiyorum. Ben bir siyasetçi ya da ekonomist değilim, lakin Kiev’dekiler daima yeni silahlar, füzeler aldıklarını haykırırken neden bu konutlar inşa edildi, bilmiyorum. Kırım’ı daima vuruyorlar. Bu meskenlerin ne kadar güvenliği olacak? Bu aldıkları füzeler yeniden bu kentlere uçacak” diyerek güvenliğin bir türlü sağlanamadığına işaret etti.

Küçük bir çocuğu olduğunu ekleyen Olesya, “Biz Ukraynalıyız, orası bizim ülkemiz. Rusça konuşmamız, Rus olduğumuzu söylememiz bununla çelişkili değil. Bizim için Ukrayna ve Rusya ortasında bu kadar derin ayrımlar yoktu. Biri ülkemiz, biri lisanımız. Artık hepsi sorun oldu. İşte televizyondan izliyoruz, oradakilerden de duyuyoruz, devlet de açıklıyor. Ben çocuğumu Nazi propagandası yapılan, tüm tarihimizin silindiği kitapların okutulduğu o okullara nasıl gönderebilirim” diye sordu ve şöyle devam etti: “Ülkemizi özlüyoruz. Hepimiz hükümet siyasetçileri tarafından satıldık. Bizi ve topraklarımızı sattılar ve artık alay eder üzere ‘birleşik Ukrayna’ diye bağırıyorlar, bu birliği onlar öldürdü.”

Bir de ‘tartışmalı’ bölgelerin dışından tüm bu yaşananların nasıl okunduğuna, bölgedeki insanlara hangi gözle bakıldığına değinmek gerek.

‘UKRAYNA İKİ PARÇA’

Kiev’den izlenimlerini aktaran gazeteci Deniz Berktay, ülkenin kültürel olarak iki farklı modülden oluştuğunu belirterek “Karadeniz kıyısındaki Odessa, Kırım, Harkov, çatışmaların çok ağır sürdüğü Donbas, Herson ve Zaporijya birinci modül olarak görülebilir. Buna karşılık orta ve batı Ukrayna, milliyetçiliğin ve Batı yanlılığının güçlü olduğu modüldür. Hele ülkenin en batısında, Polonya sonundaki Lvov’un bulunduğu Galiçya, evvelden beri Rus aykırılığının güçlü olduğu bir bölgedir. Ne var ki bu farklılıklar ne Moskova’da söylendiği kadar fazladır ne de Kiev’de söylendiği kadar önemsizdir” tespitlerinde bulundu.

Berktay, savaşın başlamasından evvel Moskova’nın savunduğunun tersine Rusça konuşanlara bir baskı yapılmadığının altını çizerek “Şöyle söyleyelim, Ukrayna’da nüfusun yarıya yakını esasen Rusça konuşur. Etnik Ukraynalıların da değerli bir kısmı Rusça konuşur. Hatta bilhassa ülkenin doğu ve güney bölgelerinde, devlet memuru olduğu halde, Ukraynaca bilmeyen bireyler vardı” sözlerini kullandı.

Rusça’nın basın-yayın ve kamusal alanda sınırlanması üzere çeşitli yasaklamaların yaklaşık iki yıllık bir tarihi olduğunu paylaşan Berktay, “Ancak, Kiev’de sokakta Rusça konuşulduğu için kimse baskı görmüyor. Rusça yayınlar, sayıları azalmış olsa da mevcut. Yeniden de Rus kültürünün ‘düşman’ ülkenin kültürü olarak görülmeye başlandığı da söylenebilir. Bilhassa Rus kültürüne aslında reaksiyonlu olan, az evvel kelamını ettiğimiz Galiçya bölgesinde…” dedi.

“Bu eğilimler savaşla birlikte geçer mi, yoksa kalıcı mı olur, bunu savaş bittiğinde göreceğiz” formunda devam eden Berktay, Kiev ve etrafındaki Ukraynalıların Rus denetimine geçmiş bölgelerdeki insanlara yönelik tutumuna ait ise şunları kaydetti:

“Bunlardan, göç ettikleri Batı bölgelerinde yerli halkla sorun yaşayanlar da oldu, adapte olanlar da. Rus ordusunun kontrolündeki topraklarda yaşayan insanlara yönelik resmi bakış, bu insanların ‘işgal’ altında yaşayan ve kurtarılmayı bekleyen vatandaşlar olduğu tarafındadır. Lakin muhakkak bir kesimde bu insanlara karşı bir önyargı da vardır. Ama benim kanaatim odur ki savaştan sonra bu halklar ortasındaki müsamaha artacaktır.”

ANKA Haber Ajansı’nın haberine nazaran, merasime CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu, TBMM Başkanvekili Gülizar Biçer Karaca, CHP Genel Sekreteri Neslihan Hancıoğlu, CHP Genel Lider Yardımcıları Ahmet Akın ve Eren Fazilet, Hacıbektaş Belediye Lideri Arif Yoldaş Altınok, Hacıbektaş Kaymakamı İbrahim Engin Şenay katıldı.

‘HACI BEKTAŞ OCAĞI AYDINLANMA OCAĞIDIR’

Törende konuşma yapan Kemal Kılıçdaroğlu, “Bugün daima birlikte, gerçek ismi Seyyid Muhmmed bin İbrahim Cet olan Hacı Bektaş-ı Veli’yi anacağız. Yani bir Anadolu erenini, 13’üncü yüzyılda bu topraklara aydınlanmayı getiren bir bilgeyi, insanı sevmenin, doğayı sevmenin faziletini bize anlatan bir Anadolu bilgesini anacağız. Buraya yalnızca velilerimizi, Anadolu erenlerini anmaya ve onlara şükranlarımızı sunmaya gelmedik. Tıpkı vakitte onları anlamaya, onların rehberliğine başvurmaya, onlardan birazcık da olsa ilham almaya geldik” dedi.

“Hacı Bektaş Ocağı, bir aydınlanma, bir eğitim ocağıdır zira kişi akıl ile yükselir, bilgi ile büyür. Bilgi ile büyüyen insan, topluma sağlıklı, huzurlu bir gelecek hazırlar” diyen Kılıçdaroğlu, “Bilime ve bilimsel araştırmaya çok değer veren Hacı Bektaş-ı Veli, bu bahiste nasıl bir yol izleneceğini şöyle anlatmaktadır: ‘İlimle araştırmalı, izlemeli, gözlemeli ve arştan yerin altına kadar her ne varsa kendinde bulmalıdır’. Bu tıpkı vakitte, akıl ile adaleti bulmaktır” sözlerini kullandı.

‘HACI BEKTAŞ’IN ÖNGÖRDÜĞÜ ADALETTE, ADALETİN GÜCÜNÜ AZALTAN MAZERETLERE YER YOK’

Hacı Bektaş-ı Veli’nin adalet anlayışına değinen Kılıçdaroğlu, “Hacı Bektaş’ın öngördüğü adalette; fakat, ancak, lakin, lakin ile başlayan ve adaleti ve adalet arayışını daraltan, erteleyen yahut ertelettiren, adaletin gücünü ve tesirini azaltan mazeret ve münasebetlere yer yoktur. Daha evvel İstanbul’da yaptığım bir konuşmada da söz etmiştim; bir ülkede adalet varsa onun etrafında biliniz ki hukukun üstünlüğü, denetlenebilirlik, hesap verebilirlik, can ve mal güvenliği, şeffaflık, eşitlik, kadın-erkek eşitliği, çocuğun üstün faydası, liyakat, özgürlük, hakça bölüşüm, emeğin üstünlüğü, nitelikli ve kaliteli eğitim, insan ve tabiat hakları vardır” diye konuştu.

Kemal Kılıçdaroğlu’nun konuşmasından başlıklar şöyle:

‘ÇAĞLAR ÖTESİNDEN SÖYLEDİKLERİ KOZMİK KURALLARA DÖNÜŞTÜ’

“O, bu topraklarda yaşayıp anlayana çok şey söyledi. O, dedi ki; ‘Kimsenin ayıbını arama, kendi ayıbını gör’. O, dedi ki; ‘Adalet, her işte hakkı bilmektir’. O, dedi ki; ‘En büyük servet, ilimdir’. ‘Düşünce karanlığına ışık tutanlara ne memnun’. ‘Çalışmadan geçinenler bizden değildir’. ‘Alimin uykusu, cahilin ibadetinden üstündür’. ‘Arifler hem arıdır hem arıtıcı’. ‘Kibrin aslı şeytan, tevazuun aslı rahmandır’. ‘En büyük keramet, çalışmaktır’. Ve o, dedi ki; ‘Dili, dini, rengi ne olursa olsun güzeller düzgündür, yeterliler her an iyidir’. Çağlar ötesinden onun söyledikleri, bugün kainatın üniversal kurallarına dönüşmüş durumda.”

‘BU KÜLTÜRÜN ÖZÜNDE İNSAN VAR’

“Bugün, Hacı Bektaş-ı Veli’nin söylediklerinden çok uzaktaysak, o hoşlukları nerede yitirdiysek onları arayıp bulmalıyız. Birinci bakacağımız yer Ahmet Yesevi’nin, Mevlana’nın, Yunus Emre’nin, Hallâc-ı Mansur’un, Hoca Nasreddin’in, Pir Sultan’ın, Ahi Evran’ın öğretileridir; onların aşk ırmağında, sevgi ırmağında yıkanmaktır. Zira onların dünyasında düşmanlık yok, sevgi ve hürmet var; haksızlık yok, merhamet ve adalet var; zulüm yok, sevgi ve hürmet var; ötekileştirme yok, 72 milleti bir görme var; cehalet yok, ilimle gidilen yol, fazilet var; karanlık yok, aydınlanma var. Zira ‘Eğer bir yeri karanlık görüyorsan bil ki perde senin gözündedir’ diyen Hacı Bektaş-ı Veli var. Özetle bu kültürün özünde insan var.”

’13’ÜNCÜ YÜZYILDA İSLAM COĞRAFYASINDA YAŞANAN MUCİZE, NEDEN KENDİNİ MÜTHİŞ BİR KARANLIĞA BIRAKTI?’

“Belki kaçınılmaz olarak şu soruyu da kendimize sormalıyız: 13’üncü yüzyılda İslam coğrafyasında yaşanan mucize, neden bugün kendini dehşetli bir karanlığa bıraktı? 700 yıl evvel robotik alanını kuran El Cezeri’yi, matematikte Harezmi’yi, astronomide Ali Kuşçu’yu, coğrafyada İbn-i Batuta’yı yetiştiren İslam dünyasında, bugün her dört şahıstan biri okuma-yazma bilmiyor. Bir vakitler bilimin, ideolojinin açıkça tartışıldığı, niyet özgürlüğünün çok geniş olduğu koca bir coğrafyada, bugün beşerler niyetleri yüzünden azap görüyor, mahpusa atılıyor, öldürülüyor, neden? Birleşmiş Milletler Arap Kalkınma Teşkilatı raporuna nazaran, yalnızca Arap dünyasında bayanların yarısı okuma-yazma bilmiyor, neden?”

‘ANADOLU VE BALKANLAR’DA AYDINLATMAYI BAŞLATTILAR’

“O vakit bugün, yaşadığımız tabloyu daima birlikte sorgulamalıyız. Aksi halde ülkemize de insanımıza da insanlığa da hizmet etmiş olmayız. Meğer Hacı Bektaş-ı Veli 13’üncü yüzyılda, ‘Kadınları okutunuz’ der. Kadın-erkek eşitliğini savunur ve periyodunda Hatun Ana, yani Kadıncık Ana, önderliğinde kurulan -ki bu dünyada bilinen birinci bayan örgütlenmesidir- Anadolu Bacıları Teşkilatı’nın kurulmasına büyük dayanak verir. İşte Hacı Bektaş-ı Veli ve öbür Anadolu erenleri, bu prensipleri dillendirerek Anadolu ve Balkanlar’daki aydınlatmayı başlatmışlardır. Zira onlar, ellerinde kılıç değil, aydınlanma meşalesi taşımışlardır. Ömürleri boyunca, hakkı ve adaleti savunmuşlardır. O kadar ki toplum, Hacı Bektaş-ı Veli’nin güvercin donuyla Anadolu’ya geldiğini kabullenir. Zira o; barışın, huzurun, birlikte yaşamanın öncüsü olmuştur. Kimseyi ötekileştirmemiş; o, kendi tabiriyle 72 milleti bir görmüştür.”

‘BİZE GİZLİ YOLLARI VE DERİN SULARI GÖSTEREN ERENLERİMİZİ MİNNETLE YAD EDİYORUM’

“Bu his ve kanılarla insanlığın en hoş temsilcilerinden Hacı Bektaş-ı Veli’yi rahmetle anıyor, Anadolu’yu bize yurt yapan, bu toprakları bir bilgelik bahçesine dönüştüren, bizlere gizli yolları ve derin suları gösteren bütün erenlerimizi, velilerimizi, mürşitlerimizi, pirlerimizi, dervişlerimizi bir kere daha minnetle yad ediyorum. Bize bu ülkede, özgür bir biçimde, onurumuz ve onurumuzla yaşama imkânı veren başta Gazi Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere bütün kahramanlarımıza, şehitlerimize Allah’tan rahmet diliyor, gazilerimize şükranlarımı sunuyorum.” (HABER MERKEZİ)