‘FAALİYETLERİMİZİ KENT GENELİNDE SÜRDÜRÜYORUZ’

Hatay’da hangi bölgede ne kadar mühlet kaldınız, hangi faaliyetlerde bulundunuz?

10 Şubat tarihinden itibaren Türk Tabipleri Birliği (TTB) ve Sıhhat ve Toplumsal Hizmet İşçileri Sendikası (SES) tarafından Defne ilçesinde bulunan sarsıntı uyum merkezinde uyum faaliyetlerini yürütmekteyim. Uyum merkezi Defne ve Samandağ ilçesinde kurulmuş olsa da toplumun gerek yeterlilik hali için yürüttüğümüz gözetici ve önleyici sıhhat hizmetine yönelik faaliyetlerimiz, gerek raporlama, gerekse sıhhat işçilerinin süreç içerisinde yaşamış olduğu meseleler (barınma, beslenme, çalışma ve gibisi koşullar) için yürüttüğümüz faaliyetlerimizi kent genelinde sürdürüyoruz.

‘KOORDİNASYONSUZ HER TÜRLÜ KAMUSAL TEŞEBBÜS HALKTA ÇARESİZLİĞE NEDEN OLMUŞ DURUMDA’

Bu bölgelerde halkı ve sizi zorlayan kurallardan bahseder misiniz?

Sürdürül(e)meyen, uyumsuz ve belirsizlik içerisinde yürütülen her türlü kamusal teşebbüs halkta derin çaresizliğe neden olmuş durumda. Yarını kurma kanısına dair ufak da olsa umudun var edilmesi gerekiyorken kentteki yurttaşların kenti adeta terk etmesi için yürütülen kamusal teşebbüsler başta halkı zorlamakta. Sıhhat hizmetini üreten biz sıhhat işçileri sıhhat hizmetini alan yurttaşlarla da bir ortada birçok koruyucu/önleyici sıhhat hizmetini kurgulamak durumundayız. Münasebetiyle yaratılan derin çaresizlik her çalışmamızda kayadan duvar üzere yüzümüze çarpmakta. Bu durumun yaşanma nedenin karşılığı ise; kent hakkında bilgisi olmayan kenti başta kültürel olmak üzere pek çok sosyodinamik açıdan hissetmeyen yöneticiler tarafından yönetilmesindeki ısrarda gizli olduğu kadar; halkın, emek örgütlerinin ve demokratik kitle örgütlerinin yok sayılarak, demokrasiden ve katılımcılıktan uzak yürütülen siyasetlerde gizli. Kentte uzun müddettir süren yıkımlar artık kentin içerinde nefes alamaz hale gelmemize neden olmakta. Kalıcı ömür alanı oluşturulamaması her yağışın olduğu günde gerek çadırda yaşayan gerek konteynerde yaşayan yurttaşlar için hayatı epey zorlamakta.

‘HERŞEY OLABİLDİĞİNCE ZOR’

Her yağış sonu çadırları ve konteynerleri su basmakta ve bu da bakım yükünün bayanlar açısından katmerleştiği bu süreçte bayanların hayatlarını daha da daraltmakta. Ulaşımın olmadığı Hatay’da sıhhat hakkı eğitim hakkı başta fakir haneleri olmak üzere toplumun her bölümü için önemli bir krize dönüşmüş durumda. Pak içme ve kullanım suyunun son yaptığımız çalışma sonucunda içmeye uygun olmadığı gözler önüne serilmiştir. Esasen sık yaşanan su kesintilerinin olduğu kentte verilen suyun da kontamine olması tekrar karşımızda ilerleyen süreçlerde farklı meseleler doğurabilme potansiyeline sahip. Yeterlilik halinin bir türlü kurulamadığı kentte şiddetin derinleşmiş olması da ayrıyeten bizi ve halkı zorlayan bir başka mevzu. Özel bir gayret sarf etmeksizin istinasız her gün ya öznesi olduğumuz ya şahidi olduğumuz bir şiddet olgusunun içinde kendimizi bulmaktayız. Aslında soru sizi zorlamayan halinde sorulmuş olsa tahminen daha kolaylaştırıcı olabilirdi lakin sanırım ‘bizi zorlamayan’ sorusunun yanıtı da yok. Her şey olabildiğince sıkıntı ilerliyor.

‘KURULAN HASTANE REKLAMI YAPILDIĞI ÜZERE DEĞİL’

Yıkımın üzerinden 8 ay geçti. Bölge halkının sıhhat hizmetlerine erişimi ne durumda?

Sağlık hizmetini dört duvar ortasına sıkıştırılmış kamusal binalarından beklemek ve sorunuzu yalnızca bu bağlamda cevaplamak istemiyorum zira sağlıklı olma hali birden fazla bileşeni kendi içinde barındırmakta. Örneğin; kâfi ve inançlı besine erişebilmek, pak ve kesintisiz suya erişim, insan onuruna yaraşan kalıcı barınma şartlarına erişememek, hapishanede olduğu hissini yaratan; toplumsal, kültürel, eğitim faaliyetlerinden, mahremiyettin gözetilmediği ismine kent verilen aslında gerek manzara gerek hissiyat prestiji ile kamp alanlarında olmak/yaşamak ve bunun ne vakte kadar bu türlü gideceğini bilmeme halinin olduğu, pak hava hakkının gözetilmediği bir biçimde yaşamak başlı başına sıhhat sorunu aslında. Lakin bunların dışında kamusal sıhhat hizmetinin sıhhat kurumları üzerinden de soruyu değerlendireceksek onunda karşılığı şöyle verilebilir; sarsıntıdan bu yana yıkılan çöken ağır hasarlı olan ya da orta hasarlı olan aile sıhhati merkezleri yerine bir yenisi hala kurulabilmiş değil. Afetin faturası ise aile hekimliği ünitelerine adeta kesildi aslında bunu belirtmeyi önemsiyorum zira bir konteyner temin etmek ve temin edilen konteynerden halkın kışkırtılmış sıhhat hizmeti talebinin karşılanmasını beklemek ne yazık ki akılcı olmadığı üzere gerçekliği olmayan bir durum. Tekrar zelzeleyle bir arada yıkılan devlet hastanelerinin yerine sadece Defne Devlet Hastanesi kurulmuş durumda. Fakat kurulan hastanede günlerce reklamı yapıldığı üzere olmayıp, sıhhat hizmeti talebini kışkırtmaya devam edip sıhhat işçilerinin şiddete uğradığı bir yere dönüşmüş durumda. Yeniden hastaneye ulaşım ile ilgili yaşanan zorluklarda eforu.

‘COVİD’İN YENİ VARYANTININ SARSINTI BÖLGELERİNDEKİ YASIMASININ NASIL OLACAĞI BİZİ KAYGILANDIRMAKTA’

Rastgele bir salgın durumu kelam konusu mu? Ya da önümüzdeki süreçte bu türlü bir durum gelişebilir mi?

Şu an için rastgele bir salgın durumu kelam konusu değil. Uyuz pek çok kentte olduğu üzere görülmeye devam etmekte ayrıyeten bu hakkında belirtilebilecek bir salgın durumu bulunmamakta. Lakin beslenmede yetersizlik, gerilim, uyku sisteminde bozukluk barınma şartlarının 8 aya karşın iyileştirilmemiş olmaması yurttaşların bağışıklık sistemi ile yakından bağlı yeniden toplu ömür alanları da bulaş riskini arttıran bir başka faktör. Covid’in yeni varyantının sarsıntı bölgelerindeki yansımalarının nasıl olacağı bu noktada bizleri kaygılandırmakta. Yeniden yürütülen son halk sıhhati çalışmamız ile suların kontamine olduğu gerçekliği ile karşı karşıya kaldık ve bu sular ne yazık ki içme suyu olarak da olarak ta kullanılmakta. İçilemez durumda olan suyun kullanım açısından uygun olmadığı bilgisine ne kadar sahip olsak da derinleşmiş su krizinin içerisinde suları kullanmayın demenin yaşamsal olarak gerçekliği olmadığını deneyimlemekteyiz. Bu nedenle içme kullanım hedefli kullanılan suların da rastgele bir salgın riski oluşturulmaması ismine yönetmeliği ve ilgili mevzuatlara nazaran denetimlerinin tamirlerinin ve bunun kamuoyu ile paylaşılmasının altını tekrar çizmiş olmakta yarar var.

Son olarak ne yapılmalı? Yetkililere ve ilgili kurumlara davetiniz?

Kamusal hizmetin bir an evvel sıhhatin tüm bileşenleri ile kurgulanması sağlanmalı. Sürecin demokrasinin de gereği olarak emek örgütleri, demokratik kitle örgütleri ve halk ile bir arada insan onuruna yaraşır bir biçimde en süratli biçimde örülmesi gerekmekte.

Yaklaşık 25 metrekarelik 10 kişilik çadırlarda ve kapısı olmayan ortak tuvalet ve banyolarda kalması istenen öğrencilerden 570 lira çadır fiyatı de peşin alındı. Akademik yılın başlaması ile birlikte ise çadırlarda yaşayan öğrencilerin meseleleri da uzunluk göstermeye başladı.

SU BASKINI, AKREP, SALGIN

Kış aylarının yaklaşması ile birlikte başlayan yağışlar bölgede su baskınlarına neden oldu. Öğrencilerin kaldığı 10 kişilik çadırların birçoğu da bu su baskınlarından nasibini aldı. Her yağışta kapılarından ve çeşitli yerlerinden su alan çadırların içi ve tabanı su ile doluyor. Tekrar duş ve tuvaletlerin çadırların dışında bulunması nedeniyle yağışlı günlerde duşa ve tuvalete ulaşımda zorluk yaşanıyor. Çadırlarda kalan öğrencilerin bir öbür kıymetli sorunu ise akrep, çekirge üzere haşereler. Duşlara, tuvaletlere ve çadırlara kadar giren akrepler öğrenciler için önemli tehlike yaratıyor. Tekrar hijyen sorunu nedeniyle salgın hastalık riski ise kapıda.

‘GRİP SALGINI BAŞ GÖSTERDİ BİLE’

Yaşadıklarını Gazete Duvar’a anlatan bir öğrenci, “Çadır kentte kaldığımızdan ötürü civarda akrep, çekirge ve gibisi haşereler görülüyor ve öğrenciler olarak bu durumdan telaş duyuyoruz. Mümkün bir salgın durumunda hastalığın tüm çadır kente yayılması muhtemel ki bu durumu şu anda yaşıyoruz. Salgın baş gösterdi bile. Arkadaşlarımızın birçoğu grip ve gibisi hastalıklara yakalanmış durumda. Paklık konusuna gelirsek duşlar ve tuvaletler ortak olması dolaysıyla tuvaletler ve duşlar hijyenik değil. Duşlar ve tuvaletler günde bir kere temizleniyor. Duş başlıklarının kimileri da kırık. Yağmurlu ve soğuk havalarda duşa girmek problemli oluyor. Yağmurlu havalarda çadırların büyük bir kısmı alt kısımlarından ve kapılardan yağmur suyu girmekte ve sızan bu suların bir kısmının sigorta kutularına su girme riski hayli yüksek bu durum öğrenciler üzerinde telaş tasa uyandırmakta zira bu sorunu öğrenciler kendi sistemleriyle halletmeye çalışıyor” dedi.

DEPREMDEN SONRA YEMEK ARTIRIMI: ‘ÖĞRENCİLER OKULDA AÇ BEKLİYOR’

Başka bir üniversite öğrencisi ise üniversite içerisinde ve çadırkentte yaşanan güvenlik ezasına dikkat çekti. Öğrenci, “Çadır kentte bulunan kimi çadırlarda hala depremzede aileler kalıyor. Ayrıyeten Üniversite içerisinde ve civarında bulunan konteyner kentlerden ötürü üniversite içerisine üniversite öğrencisi yahut çalışanı olmayan beşerler girebiliyor. Kelamda okulun uyguladığı yasaklara karşın konteyner kentte kalıp üniversite içerisinde giren beşerler bulunuyor. Güvenlik vazifelileri ise bu insanları uyarmakla yetiniyor” dedi. Üniversitede artan yemek fiyatlarına da değinen öğrenci, “Üniversite içerisindeki yemekhanede sarsıntı öncesinde 6 lira olan yemek fiyatı 20 liraya çıkartıldı. Bu yüzden öğrenciler okulda yemek yemek yerine NATO yemekleri için bekliyor. Öğrencilerin birden fazla bu durumdan ötürü okulun çıkardığı yemekler yerine aç kalmayı ya da NATO çadır kentinden çıkan yemekleri yemek için kente gidiş geliş yapmayı tercih ediyor” diye konuştu.

YÜZ YÜZE YAPILACAK İMTİHANLARDA ÖĞRENCİLER YENİDEN ÇADIRLARDA KALACAK

Çadırda kalan öğrencileri şu anda tamiri devam eden KYK Kız Öğrenci yurduna transfer etmeye çalışıldığını lisana getiren öteki bir üniversite öğrencisi de kız öğrenci yurdunun durumunun da yeterli olmadığını söyledi. Bilhassa yurda ulaşımda yaşanacak ezalara dikkat çeken öğrenci, “KYK kız öğrenci yurdu önündeki yol arazinden ötürü yağmurlu havalarda yurt önünde büyük ölçüde yağmur suyu birikmekte ve suyun etrafından dolaşmak ise yurt civarındaki tarım yerinden ötürü pek mümkün değil. Yurtta bulunan asansörlerden tek sayılı numaralı katlara çıkan asansör bozuk, Okula gitmek için ağır hasarlı eski KYK Erkek yurdunun önünden geçmek durumunda kalacağız” dedi.

Üniversitenin sonradan alınan bir kararla uzaktan eğitim gören kısımlar de dahil olmak üzere imtihanların tamamının yüz yüze yapılacağını açıkladığını da söyleyen öğrenci, “Şu anda çadır kentte kalan öğrenciler KYK yurduna yerleşseler bile imtihan için İskenderun’a gelen öğrenciler kışın kuvvetli kaidelerde çadırda barınmak zorunda kalacaklar. KYK öğrenci yurduna ise tüm öğrenciler yerleşemeyecek. Birinci etapta 300 öğrenci yerleştirilmesi planlanıyor. Bu öğrenciler ise evvelce KYK yurdunda kalan öğrencilerden seçilecek. NATO Çadır kentinden ayrılan öğrencilerin yerine ise kimin yerleşeceği meçhul” dedi.

HACISALİHOĞLU: KULÜPLERİ ZORDA BIRAKIR

Konuyla ilgili konuşan Trabzonspor eski Asbaşkanı Hayrettin Hacısalihoğlu, bakanlığın talebinin kulübü sıkıntı durumda bırakacak bir atak olduğunu söyledi. Talebin eşitlik unsuruna nazaran uygulanması gerektiğini söz eden Hacısalihoğlu, “Bu Trabzonspor’dan istenip başka kulüplerden istenmiyorsa farklı kıymetlendirmek lazım. Stat isim sponsorluğu kulüplere takviye olmak gayesiyle ortaya çıkan bir durumdur. Bunu yarıda kesmek ona nazaran harcama yapan kulüpleri sıkıntı durumda bırakmaktan öbür bir işe yaramaz” dedi.

Bakanlığın uygulamasının Trabzonspor’un sponsor bulduktan sonra değişmesinin de düşündürücü olduğunu kaydeden Hacısalihoğlu, “Fenerbahçe’ye daha 2 yıl evvel 125 bin metrekarelik arazi bağışı yapılırken Trabzonspor’un devlet dayanağı ile suçlandığı ve başarısına gölge düşürülmeye çalışıldığı devirde stadına bulduğu sponsorluk gelirinden bakanlığın hisse istemesi üzücü ve insanları huzursuz edici bir durum” kelamlarını kullandı.

SUİÇMEZ: TRABZONSPOR’A NASIL BAKILDIĞININ GÖSTERGESİ

CHP Trabzon Milletvekili Sibel Suiçmez de bakanlığın talebinin yasal olmasının adil olduğu manasına gelmediğini lisana getirdi. Kulüplere eşit davranılmadığını kaydeden Suiçmez, ekonomik zorlukların tepede olduğu bir devirde Bakanlığın istediği hissenin haksızlık olduğunu söz etti.

Diğer kulüplerin yıllardır stat isim sponsorluğu yaptığını ama Trabzonspor, sponsorluk yapınca bakanlığın harekete geçtiğini kaydeden Suiçmez, “Bakanlığın talebinin Trabzonspor’a nasıl bakıldığının bir göstergesi olduğunu düşünüyorum. Nitekim kulübü çok güç durumda bırakacak bir adım atıldı. Borç batağında olan kulüplerin tahlil arayışını bakanlık baltalamaktadır. Kabul edilebilir bir durum değil. Bu yanlış uygulamadan dönülmezse Trabzonsporlular bunun bedelini mahallî seçimlerde ödetir” kelamlarına yer verdi.

İnsan işini sevmediği vakit, çalışmak ıstırap haline gelir. Her gün bu sıkıntıyı çekmek omzunda ağır bir yük taşımak üzeredir. Uzmanlara nazaran bu çeşit gerilimlere daima maruz kalmak, insan ömrünü kısaltan bir şeymiş. Çalışma hayatım boyunca pek çok farklı işte çalıştım, farklı tecrübeler yaşadım. İş yerlerinin hiçbiri çok âlâ değildi, lakin çok makûs de değillerdi, bir istikrar vardı ve birbirlerine benziyorlardı. Uyguna ve berbata dair aşağı üst neler yaşanacağı bilinirdi ve sanırım bunlar kabul edilebilir düzeylerdeydi.

Ancak son vakitlerde durum hiç iç açıcı değil. Beşerlerle konuştuğumda çoğunluğu işlerinden nefret ediyor ve ekseriyetle sebep olarak beşerlerle çalışmanın ve bağlantı kurmanın çok yorucu olduğunu gösteriyorlar. Ağır çalışmak zorlamıyor, tempolu çalışmak ağır gelmiyor, insanları yıpratan şey etrafındaki beşerlerle kurdukları münasebetler. Herkes misal şeylerden şikayetçi: zorbalığa maruz kalmak, anlaşmamak, anlaşılmamak, ortaklaşamamak üzere durumlar. İş hayatının koşulları son yıllarda değişmeye başladı, insanların bir kısmı aksiliklere maruz kalıyor bir kısmı da bu aksilikleri yaratıyor.

Yıllardır İzmir’de yaşayan ve çalışan biri olarak söylüyorum, kentin kendine has bedelleri ve prensipleri vardı. Bu kıymetlere nazaran yaşamak epeyce keyifliydi. Beşerler birbirlerine ehemmiyet verir ve yardımcı olurlardı. İş hayatında da, yazılı olmayan lakin herkesin uyduğu kurallar vardı. Bu kurallar bir biçimde bilinir, hürmet gösterilir ve uygulanırdı. En aymazlar bile bu kurallara hürmet gösterir ve ahenk sağlardı zira toplumsal baskı hissederlerdi. Lakin son vakitlerde işler değişmeye başladı. Bu yazılı olmayan kurallar artık sık sık ihlal edilir, göz arkası edilir ve önemsenmez oldu. Aslında, bir kısım beşerler bırakın yazılı olmayanları, yazılı kurallara bile uymamaya başladılar.

SAYGISIZLIK YAPARKEN HİÇ YÜZLERİ KIZARMIYOR

Birkaç yıldan beri tuhaf sıkıntılar oluşmaya başladı. Şu sıralar etrafta o denli olaylar yaşanıyor ki, değme sinema mevzularına taş çıkarırlar. Sinema izlerken “Yok artık!” dediğimiz olaylar iş hayatında şahsen yaşanıyor. Bir kısım beşerler bu olağandışı öyküleri yazarken, bir kısmı da bunlara maruz kalıyor. Beşerler ikiye bölünmüş durumda, kendi kurallarını uygulayanlar ve bunlara maruz kalanlar. Bu kendi kurallarını uygulayanlarla bağlantı kurmak neredeyse imkansız, kendinizi tabir edemiyorsunuz. Dünyanın en bilgili insanları olduklarını sanıyorlar, her şeyi kendilerinde hak görüyorlar. Saygısızlık yaparken hiç yüzleri kızarmıyor. Öylesine büyük bir iktidar hırsı var ki, onun dışındaki bütün insanları böcek üzere görüyorlar. Sahiden bu derece uç karakterler yeni oluştu. Kültürel erozyon denilen şey bu olsa gerek.

Çevremde, iş hayatında yaşanılan makus tecrübelerle ilgili öylesine çok kıssa var ki. Bu yaşananlardan bir kısmı insanları şaşkın bırakırken, bir kısmı da bu şaşkınlığın hudutlarını zorlayarak istikrarsız davranışlara devam ediyor. Tek başına çalışan bir elektrik ustası, Z jenerasyonu bir işverenin işini yapıyor. Ustanın evvelden gelen bir iş kültürü var. Çalışma hayatında bir sürü defa ahlaksızlık ve aymazlık görmüş ancak böylesi yoktu diyor, anlatırken yaşadıklarına inanamıyor. Bu kişinin para için her şeyi yapacak durumda olduğunu, bütün karakterinin paraya endeksli olduğunu söylüyor. Evvel beni aşağıladı, yaptığım işi yerden yere vurdu diyor. Öylesine aşağıladı ki, şaşkınlıktan verecek yanıt bulamadım, ortada bir kendimi savunabildim, o kadar diyor. İş beşerinin kederi, vereceği parayı eksik vermek ve bir kısmını kırmakmış. Onca şamatanın hedefi, meğer buymuş diye anlatıyor. Akabinde iş beşerinin ustaya işi düşüyor. Açıyor telefonu, güya o konuşmalar hiç olmamış üzere inanılmaz öven ve yücelten bir konuşma yapıyor. Usta yeniden şoka girdim ve verecek karşılık bulamadım diyor. Evvelce insanların yapabileceği dengesizliklerin bir sonu vardı diyor. Berbatsa makûs olduğunu bilirdik, şimdilerde yapabileceklerini kestiremiyorum diyor.

YALAN OLDUĞU ORTAYA ÇIKINCA ALDIRMIYORLAR

İş hayatında palavra söyleme alışkanlığı da yaygınlaştı, çok kolay palavra söyleyen bir güruh var ve palavrası ortaya çıksa dahi umursamıyor. Palavrası ortaya çıkınca olağan bir davranış üzere hiç rahatsız olmuyorlar. Evvelce kim olursa olsun, palavrası ortaya çıksa utanır, telafi etmeye yahut palavra olmadığına dair ispatlar sunmaya çalışırdı. Lakin şimdilerde bunlar umursanmıyor.

Küçük bir esnaf anlatıyor: 200 çalışanlı büyük bir şirketin borcu varmış. Büyük şirket, paranın ödeme tarihinde hiç parası olmadığını, şirketin önemli külfette olduğunu söylemiş. 200 çalışanlı büyük bir şirketin, bu türlü bir parayı ödememesi hiç mantıklı görünmemiş esnafa ve normalinde o iş nakit çalışılan bir işmiş. Çalışanlar da patron de öylesine ısrarlı ve dengeli konuşmuşlar ki, küçük esnaf, şirketin durumunun güzel olmadığına inanmış ve alacağını ertelemiş. Birkaç gün sonra iş yerine tekrar gittiğinde, iş yerinde yeni ve kıymetli makineler görmüş. Yıllar içinde “paramız yok” diyenlerin sonraki gün lüks otomobiller aldığını da gördük lakin bu farklı bir durum diyor. İş insanı ve tüm çalışanlar, palavra olan durumla ilgili o denli inandırıcı konuşmuşlar ki, esnaf, “Kabul ediyorum çalışana bu türlü söyletmiş olabilirler ancak bu inandırıcılık için böylesine organize ve ikna edici davranmaları beni çok rahatsız etti bu çok acayip bir durum” diyor

İş hayatında yaşanan kültürel erozyon, çalışanlar için önemli bir sıkıntıdır. Alışılmış onlarda ortalarında absürt kıssalar yaratıyorlar.

Şirket çalışacak eleman arıyor. Bir genç işi kabul ediyor, şirketle kontrat yapıyor, sonraki gün sabah işe gelmiyor. İş yeri öğle vakti zorla uyandırıyor ve işe öğle saatlerinde gidiyor. İkinci gün çok fazla alkol aldığı için iş yeri çalışanı hastanede buluyor ve alıp işe getiriyor. Bu türlü böyle 1 hafta boyunca her gün işe öğle saatlerinde geliyor ve sonunda iş yeri dayanamayıp işten çıkarıyor. Üstüne, bu eleman işten çıkarıldı diye fırça atıyor.

Bir şirketin muhasebecisi etraf mühendisini çağırıyor. İşini yeterli yapmadığını söyleyip bayağı azarlıyor. Mühendis çok rahatsız oluyor patrona gidip istifa etmeye çalışıyor. Patronun durumdan haberi yok, sonra anlaşılıyor ki muhasebeci mühendis üzerinde tahakküm kurmaya çalışıyor.

Bir şirketin kısım müdürü, asistanını daima olarak aşağılıyor, küçümseyici sözler kullanıyor. Kızcağız artık canından bezmiş. Sonunda öbür bir iş buluyor ve müdüre durumu bildiriyor. Müdür ne dese beğenirsiniz, “Buradan rahat iş yeri mi bulacaksın”.

ŞİRKETLERİN BİRÇOKLARINDA GÖRÜNMEZ BİR BASKI VAR

Şirketlerin içi kaynayan bir kazan üzere, iş bilmeyen liyakat sahibi olmayan beşerler iş yerlerinde yetkili konumlarda çalışıyor, beşerler birbirinin ayağını kaydırıyor, birbirlerine ruhsal şiddet uygulayanları var. Şirketlerin birçoklarında görünmez bir baskı var. Çalışanlar daima bu baskı altında, yaşıyor. Natürel bu baskı acayipliklerin gelişmesini pekiştiriyor.

Benzer örneklerden bir sürü var. Hepsi birbirinden absürt. Evvelden de iş hayatı zorluydu ve birçok olumsuz durum vardı, fakat günümüzde yaşananlar farklı bir düzeyde. Bunlar insanların akıl sıhhatini etkiliyor ve önemli manada inanç sarsıyor. Güvensizlik o denli üst boyutta ki düzgün çalışmak da işe yaramıyor, zira düzgün çalışanlar da en küçük bir küsurda birebir kategoriye konup tıpkı muameleye tabi tutuluyor. Sapla saman birbirine karışıyor birden fazla vakit. En ufak bir yanlışta işini güzel yapanlar da suçlanıyor ve eleştiriliyor. Bu durumlardan etkilenmeyen yok üzere. Beşerler birbirine karşı ziyadesiyle ön yargılı. Herkes potansiyel yalancı ve potansiyel hırsız muamelesi görüyor. Öbür taraftan gemisini yürüten kaptan. Çok birbirine bağlı iş yapan kurum ve tertibin birbirlerine karşı hiç inançları yok.

Eskiden kelamlı yapılan işler için artık mukaveleler, noter onayları ve öteki yasal evraklar kullanılıyor ki taraflar kendini garanti altına alsınlar. Zira evrak olmadan iş yapıldığında sonucun hüsran olacağı düşünülüyor. Bu haklı bir tasa, çünkü evrak olmadan parası ödenmeyen ve batmış iş yerleri ve beşerler var. Bu aksiliklerden en çok etkilenenler kuşkusuz öncelikle çalışanlar, sonrasında ise küçük iş yerleri. Örneğin, inşaat bölümü şu devirde en kârlı kesim. Müteahhitler işlerini çoklukla taşeronlara yaptırıyor. Taşeronlar küçük şirketler ve çok paraları yok. Taşeron işverenleri da aslında çalışanlardır. Müteahhitler, taşeronların parasını ödemiyor. Taşeronlar, küçük oldukları için kendi yağlarıyla kavruluyorlar ve muhtaçlıkları olan paraları alamayınca batıyorlar. Büyük şirketler, parayı çoğaltmayı güzel biliyorlar. Parayı geç ödeyerek öteki yerde değerlendirirken küçük şirketler sıkıntı durumda debeleniyor. Büyük şirketlere baktığınızda, üç kuruşun bile hesabını yapıyorlar. Çalışanın sigortasını 1 gün geç yapmayı kâr sayıyorlar.

Para kadar bedelli olan bir diğer şey de koltuk sevdası, insanları ziyadesiyle tesiri altına alıyor. Koltuğa oturan ayrıcalıklı olduğunu sanıyor. Bir kısmı da liyakatsiz bu koltuk sahiplerinin. Hem işten anlamıyorlar hem de ahkâm kesiyorlar. Tıpkı formda büyük şirketler, küçük şirketleri ezme konusunda epeyce başarılılar. Bu hırs, beraberinde bir sürü olumsuz durumun yaygınlaşmasına neden oluyor. O koltuk hırsı bazen para hırsından bile daha yüksek oluyor. İş hayatı ikiye bölünmüş durumda, bu duruma karşı duranlar, kendilerini pak tutmak için uğraşanlar var bir tarafta. Fakat bu güç bir istikrar zira herkes birbirine karşı savunma geliştirmeden yaşayamıyor. Gün geçtikçe, sarmal yayılıyor. Güya bulaşıcı bir hastalık üzere, çalışma hayatındakileri yavaş yavaş tesiri altına alıyor.

Psikiyatristler ortasında yaygın olan bir kelam vardır: ‘Bize gerçek hastalar gelmez. Gerçek hastaların hasta ettikleri gelir.’ derler. Aslında, psikiyatriste başvuran bireylerin ekseriyetle olağandışı davranış gösterenlerin hasta ettikleri, bunlara maruz bırakılan şahıslar olduğunu söylüyorlar. Sahiden o denli, bu durumlara dayanamayan bir sürü insan var ve kimileri bununla ilgili yaşadığı şeylerden berbat etkileniyor. Bu karmaşada yaşamak kolay olmuyor ve kimileri daha fazla zorlanıyor. Sonuç olarak, Türkiye’de antidepresan kullanımı ile ilgili datalar Sıhhat Bakanlığı tarafından yayınlanmaktadır. Bu bilgilere nazaran her yıl antidepresan kullanımı artıyor ve 2023’te de daha da artış göstereceği bekleniyor. Bu artışın bir sebebi de çalışma hayatının geriliminden kaynaklanıyor. Evvelce mobbing yaygın olarak gündemdeydi, bir kısım çalışanlara bilinmeyen bir şiddet uygulanıyordu ve beşerler bunu kanıtlamak için uğraşıyorlardı. Artık şiddet bence bilinmeyen değil açıktan yaşanıyor.

ALT YAPI VE ÜST YAPI SORUNU

Sorunun temeli, Marx’ın teorize ettiği üzere alt yapı ve üst yapı sıkıntılarının bağına dayanıyor; Avrupa’da asla müsaade verilmeyecek olan bu kültürel erozyon ve çalışma hayatının yaşadığı bu dertler, iktisadın bozulmasının yansımasıdır. Alt yapının bozulması, üst yapının (kültür, davranış, eğitim vb.) bozulmasına neden oluyor. Sonra üst yapı bozulduğunda, ilkesellikten saparak tekrar alt yapıyı bozuyor. Bir hareket düşünün, daima birebir daireyi dönmeye devam ediyor lakin dairenin dışına çıkıp yol almayı beceremiyor.

Elbette ki, bu sorunun temel nedeni sistemsel olsa da, bu gerçeği kabul etmek ve duruma ayak uydurmak mantıklı değil. Sistem değişmeyeceğine nazaran, bu tıp kültürel erozyona dahil olmak yahut olmamak biraz da ferdî tercihlere kalıyor. Dahil olmamak kuşkusuz daha güç olacaktır, lakin gerçek yolu seçmek ve prensipli olmak için efor sarf etmek değerlidir. Ayrıyeten, bu döngüye girmeyen ve dışarıda kalanlar en az dahil olanlar kadar çok. Bu dışarıda kalanlar sayesinde aslında iş hayatında birtakım işler hala düzgün yürüyor. Yeniden bu durumu kabul etmeyenler sayesinde beşerler biraz daha rahat nefes alıyor ve gençlere doğruyu yanlışı gösterme bahtı oluşuyor.

Z neslini takdir ediyorum. İçlerinden birçoğu son derece hassas. Hayvan sevgisi ve etraf şuuru, onların sayesinde ülkede farkındalık yarattı ve pahalı kılındı. Bu kuşak, hayvan haklarına hürmet gösteriyor ve etrafa ziyan vermemek için itina gösteriyor. Kendi haklarını savunmayı yeterli biliyorlar. İş yerlerinde bile istedikleri her şeyi elde etmek için uğraş ediyorlar. ‘Biz buradayız ve taleplerimizi duyun!’ diyorlar. Lakin öteki taraftan, bu genç jenerasyonun kimileri bu olumsuz kültürel değişime daha kolay ayak uydurabiliyor. Para hırsı, prensipsizlik ve şiddet eğilimine kendilerini çabuk kaptırabiliyor. Kimilerinde büyük bir gelecek korkusu ve kendilerini inançta hissetmeme durumu, güç, hırs, para vb. üzere insanı olmayan kavramlara daha meyilli olmasını sağlıyor. Bilhassa bu gençler için ve onlara daha yeterli bir miras bırakmak ve çalışma şartları yaratmak için, pak olan tarafta kalmak çok bedelli.

Sonuç olarak, ruh sıhhatini koruyarak çalışmak ve unsurları benimseyerek ayakta kalmak günümüzde hayli zorlayıcı. Umarım bunu değiştirmek için bir şeyler yapılır ve kültürel erozyona dur denir. Çünkü bu gidişatı hiç iyi değil.

*A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı